زمان: ۵شنبه ۹۹/۰۴/۱۲

استاد محترم: سرکار خانم مرضیه عظیمی

سرفصل‌های نشست علمی:

 چکیده نشست علمی:

 نشست علمی«حیات علمی امام رضا«علیه السلام» از دیدگاه اندیشمندان» به مناسبت  میلاد باسعادت حضرت علی بن موسی الرضا«علیه السلام»  با حضور خانم مرضیه عظیمی به صورت مجازی و بارگذاری صوت ایشان در کانال مدرسه جهت بهره بری اساتید و طلاب برگزار گردید.

سخنران: خانم مرضیه عظیمی، استاد حوزه و در حال تحصیل سطح چهار حوزه

استاد در ابتدا اشاره به  علم امام از دیدگاه اندیشمندان نمودند و بیان کردند: علم امام زبانزد شیعه و تسنن می باشد.

امام رضا علیه السلام در میان ائمه اطهار علیهم السلام صاحب لقب عالم ال محمد صلی الله علیه واله هستند و شخصیت علمی حضرت علیه السلام به گونه‌ای بود که هر صاحب فضلی و هر صاحب علمی که با ایشان مجالست می نمودند این خصیصه حضرت علیه السلام برایشان مشخص و روشن می‌شد. استاد به روایات وارد شده در این زمینه اشاره کردند:

علم حضرت علیه السلام طوری بر همگان آشکارشده بود که مامون علیه العنه در مجالسی که صاحبان علم و فضیلت حضور داشتند ایشان را دعوت می‌کرد و تمامی حضار اهل علم در مقابل حضرت علیه السلام عجز و ناتوانی خود را اقرار می‌کردند.(روایت از اباصلت رحمه الله علیه، عیون اخبار الرضا ج٢، ص ١٨٠)

ابراهیم بن صولی می‌گوید: هرگز ندیدم از امام رضا علیه السلام چیزی پرسیده شود و ایشان پاسخش را ندانند و داناتر از ایشان ندیدم.(بحارالانوار ج۴٩، ص١٠)

فخر رازی درکتاب  توضیح کوثر خود می‌گوید: امام رضا علیه السلام از اکابرعلما بودند.

هم چنین ابن ابی الحدید صاحب کتاب شریف شرح نهج البلاغه، امام رضا علیه السلام را اعلم الناس میداند.

از روایات بالا چنین برمی آید که حضرت علی ابن موسی الرضا علیه الصلوه والسلام در میان مخالفان هم علمشان زبانزد بوده و مورد تایید همگان قرار گرفته و به علم بیکران ایشان اقرار کردند.

در باب پرسش و پاسخ امام رضا علیه السلام که هیچ پرسشی را بدون پاسخ نمی‌گذاشتند مخصوصاً با مخالفان این گونه تبیین گردید:

از حسن بن محمد نوفلی نقل است که: دانشمندان و متکلمان مذاهبی که اهل توحید نبودند(یهود، مسیحی، ستاره پرستان و…) به خدمت ایشان می آمدند اما بلافاصله در بحث مغلوب می‌شدند و اسلام می‌آوردند و این نشان دهنده ناتوانی آنان در مقابل علم حضرت رضا علیه السلام است.

عمران صابی نیز از مغلوب شدگان مناظره با ایشان و مسلمان شده است. او فردی بودکه قبل از مغلوب شدنش در مقابل علم امام رضا علیه السلام  کسی نتوانسته بود او را مغلوب کند.

همچنین از ویژگی‌های مجلس امام علیه السلام این بود که تمامی طالبان علم که در مجلس علمی ایشان حضور میافتند سخنان ایشان را ثبت و ضبط می‌کردند.

در سبک پرسش و پاسخ حضرت علیه السلام نکات بسیاری وجود داردکه حائز اهمیت است که سه نکته از آنها عبارت است از: الف ـ حضرت مخصوصاً در پرسش و پاسخ های اهل تسنن استناد به قرآن می‌کردند، بـ همچنین در پاسخ های ایشان، حضرت علیه السلام به سخنان پیامبر صلی الله علیه واله استناد می‌کردند که این خود نشان دهنده اینست که ایشان قصد احیا سنت و سیره پیامبر گرامی اسلام را داشتند و نیز احادیث بسیاری از رسول اکرم صلی الله علیه واله از امام رضا علیه السلام نقل شده است. ایشان برای احیا سیره عملی پیامبر اسلام حتی کارهایشان را مستند به ایشان می‌نمودند.

ج-نشاط علمی حضرت علیه السلام از دیگر نکات حائز اهمیت ایشان در پرسش و پاسخ است. زکریا ابن ادم نقل می‌کند: شبی خدمت حضرت رضا«علیه السلام» رسیدم، آن شب را تا طلوع فجر گفت و گو کردیم و بعد حضرت علیه السلام برخاستند و نماز صبح به جا آوردند.

این نشان دهنده نشاط علمی ایشان است که تا جایی که افراد توان و ظرفیت بحث را داشتند با آنها بحث را ادامه می‌دادند. (عیون اخبار الرضا ج٢، ص٢٠)

امام رضا علیه السلام بسیار به مذاکره اهمیت می‌دادند و آنرا عبادت می‌شمردند همچنین درکتاب امالی شیخ طوسی روایتی به نقل از پیامبرصلی الله علیه واله موجود است که فرمودند: العِلمُ خَزائِنٌ وَ مَفاتیحُهُ اَلسّوال… دانش گنجی است که کلید آن سوال است خداوند شما را رحمت کند هرچه می‌خواهید بپرسید و بر دانش خود بیافزایید به درستی که در پرسش‌های علمی چهار نفر اجر می‌برند: سوال کننده، معلم، شنونده و پاسخ دهنده و بسیاری روایات از این قبیل در منابع معتبر ذکرشده است. (بحارالانوارج۴٩‌)

امام رضا علیه السلام سفرهای علمی هم داشتند.؛ محمدبن فضل از سفر ایشان از مدینه به بصره یاد می‌کند و می‌گوید: حضرت علیه السلام بعد از اینکه در بصره مجلس علمی را با متکلمان و دانشمندان شیعه داشتند به من دستور دادند که به سمت کوفه بروم و همه اهل دانش و متکلمان شیعه را در آنجا خبرکنم و بگویم که امام رضا علیه السلام به اینجا می آیند تا بحث علمی که در بصره داشتند اینجا هم داشته باشند.

همچنین استاد به بخشی از مناظره حضرت علیه السلام در کوفه با جاسلب مسیحی اشاره نموده و فرمودند: بعد از پیامبر خدا کسی امام است که قیام کند به آنچه پیامبر به آن قیام کرده و بتواند کارهای او را انجام دهد و امامتش را با دلیل و براهین ثابت کند.

استاد در ادامه به روایات وارده از حضرت در رابطه به جایگاه علم اشاره کردند: « العِلمُ ضالَهُ المؤمن…، علم گمشده انسان مومن است.[عیون اخبار الرضا ج۴، ص١٠۴]، «طَلَبُ الْعِلم فَریضَهٌ کُلّ مُسلِم…»، طلب علم بر هر مسلمانی واجب است علم را در جاهایی که گمان دارید جست و جو کنید و از اهل علم فرا بگیرید یادگرفتن علم برای رضا خداوند از حسنات است و طلب علم عبادت است و…

در خاتمه مباحث به جایگاه فقیه و عالم و تفاوت آن با عابد از منظرامام رضا علیه السلام اشاره نمودند:

امام رضا علیه السلام علم را بسیار بزرگ می‌شمردند و جایگاه فقیهان و عالمان دین را به خاطر اینکه در مسند هدایت و رساندن خیر به دیگران قرار دارند نیز والا می‌شمردند از این رو جایگاه عالم را بالاتر از عابد می‌دانستند چرا که عابد تنها به خود سود می‌رساند واین است سبب برتری عالم به عابد.

دراین مورد می‌فرمایند: «أَلا إِنَّ الفَقیه مَن أَفاضَ عَلَی النّاس خَیْرُهُ وَ أَنْقَذَهُم مِن أعدائِهِم وَ وَفَّرَ عَلَیهِم نِعَمَ جَنانِ اللّهِ تَعالی وَ حَصَّلَ لَهُم رِضوانِ اللّهِ تعالی». «فقیه و عالم دین کسی است که نیکی او بر مردم فوران می‌کند و آنها را از دشمنانشان می‌رهاند و نعمت‌های خداوند را بر آنها زیاد می‌کند. همچنین روایت شده از ایشان که فرمودند: خداوند رحمت کند بنده ای را که دستورهای ما را زنده نگاه داشته است. منظور از دستورات اینکه علوم و معارف مارا بیاموزد و به مردم تعلیم دهد چرا که اگر مردم دستورهای ما را یاد بگیرند از ما متابعت خواهند کرد.(عیون اخبار الرضا، ج٢، ص٣٧)

روایات ارزشمندی که از حضرت رضا علیه السلام درباره علم و جایگاه فراگیران آن نقل شده دلالت برضروری بودن یادگیری علم و یادآوری جایگاه والای عالمان دین می‌کند.

پایان جلسه سؤالاتی جهت پاسخگویی شرکت کنندگان و درک مطالب ارائه گردید و از بهترین پاسخها و بهترین چکیده ها تقدیر خواهدشد.