زمان برگزاری: دوشنبه ۱۳ مرداد ۹۹

استاد: سرکار خانم معصومه سادات هاشمی

سرفصل‌های نشست علمی:

۱– بررسی اجمالی امامت در قران ۲- دلیل انتخاب حضرت علی علیه السلام ۳ـ تعیین جانشین پیامبر «صلی الله علیه و آله وسلم»

۳-  چرا امامت به علی علیه السلام رسید؟بیان فضایل حضرت ۴ـ شباهت ها وارتباط روحی پیامبر وعلی علیهما السلام ۵ـ ذکر نمونه ای ازشیوه حکومت داری امیرالمومنین علیه السلام

 چکیده نشست علمی:

نشست علمی« بررسی علل انتخاب امام علی«علیه السلام» و بیان فضایل حضرت از دیدگاه نهج‌البلاغه» به مناسبت  فرارسیدن عید سعید غدیر خم با حضور خانم معصومه سادات هاشمی به صورت مجازی و بارگذاری صوت ایشان در کانال مدرسه جهت بهره بری اساتید و طلاب برگزار گردید.

سخنران: خانم معصومه سادات هاشمی، مسئول پژوهش تحصیلات تکمیلی و استاد حوزه

بررسی اجمالی امامت در قرآن

استاد نخست با استناد به قرآن مباحث را شروع نمودند و بیان کردند: خداوند متعال نعمتهای زیادی ازجمله نعمتهای مادی و معنوی برای بشر ارزانی داشته که قابل شمارش نیست. نعمتهای معنوی مراتبی دارند که برترین آنها نعمت ولایت وامامت است، قرآن کریم درباره مسئله امامت به عنوان «منّت» یعنی نعمت سنگین و بزرگ یاد میکند چرا که پیامبر و امام به منزله تأمین کننده سعادت ابدی بشر هستند.

قرآن کریم درباره ولایت امیرالمومنین علی علیه السلام می‌فرماید: «أَکْمَلْتُ لَکُم دینَکُم وَأَتْمَمْتُ عَلَیکُم نِعمَتی» [ایه٣سوره مبارکه مائده]

یعنی همانطورکه رسالت پیامبراکرم صلی الله علیه واله کامل‌ترین رسالت‌هاست بعد از آن ولایت امیرالمومنین علیه السلام کاملترین ولایت‌هاست و بعد ایشان و فرزندان معصومشان امامتی وجود ندارد.

دلیل انتخاب حضرت علی علیه السلام

ایشان در ادامه به عنوان مقدمه، اصول و روش دین و انتقال آن را تبیین نمودند؛ به طور خلاصه دین یعنی هدایت آداب و رسوم جاهلی به سمت آداب و رسوم صحیح و اصلاح آداب غلط، توسط شخص پیامبر.

انسان جاهل قبل اسلام با انسانی که به وسیله دین الهی به کمال میرسد کاملاً تفاوت داشت بنابراین پیامبر اکرم صلی الله علیه واله برای اینکه بتواند چنین انسان جاهلی که با اعتقاد به آداب پوچ و خرافی که از پدرانش به ارث برده زندگی میکند را به سمت انسان کامل و از بین بردن تمامی اعتقادات موهوم او هدایت کند احتیاج به انتقال امور و مسائل تربیتی صحیح و دقیق که از علم الهی سرچشمه میگیرد دارد. ناگفته نماند که پیامبر اکرم علاوه بر مقام نیوت دارای مقام امامت حدود ٩سال بودند علاوه بر این مسائل انسانی که نسل به نسب با آداب و اعتقادات پوچ و بی‌اساس زندگی کرده نمیتواند به راحتی آنها را فراموش کند و به آیین جدیدی روی آورد در نتیجه ٩ سال امامت پیامبر گرامی برای اصلاح چنین انسانی زمان کمی بود و این خود دلیلی محکم بر ضرورت تعیین جانشین پیامبر از جانب خداوند مییاشد چرا که او از همه بندگانش آگاهی دارد و میداند چه کسی شایستگی چنین مقامی را داراست.

تعیین جانشین پیامبر«صلی الله علیه و آله وسلم»

الف) مسئله ولایت امری لازم و ضروری است بنابراین خدای متعال آنرا در ابتدای برنامه رسالت پیامبر قرار داد.

همانطور که میدانیم پیامبر اسلام صلی الله علیه واله از ابتدای رسالت خویش به دعوت پنهانی مأمور شد.

«آیه وَانْذُرْ عَشیرَتِکَ الاَقْرَبین…» [سوره مبارکه شعرا ایه٢١۴]  برقلب مبارک پیامبر نازل گردید پس ایشان ابتدا دعوت را از خویشان خود شروع کردند، در جمع خویشان خود پس از معرفی خود به پیامبری و انذار دادن انها به روز قیامت و…

سه بار فرمود: چه کسی مرا در این امر یاری میکند؟ هرسه بار در آن جمع علی ابن ابی طالب علیه السلام که از همه کم سن تر بود اعلام آمادگی و یاری نمود سپس پیامبر فرمود: بدانید که علی علیه السلام وصی و وزیر من در میان شما خواهد بود.

 

ب) مورد دیگر هنگامیکه پیامبر اسلام صلی الله علیه واله در سختی و فشار زیاد به سر میبردند به قوم بنی عامربن صعصعه فرمودند: آیا مرا در امر دین اسلام یاری میکنید؟ آنها عرض کردند: اگر ما به تو و آیین تو ایمان بیاوریم بعد از خودت خلافت را به ما واگذار میکنی؟ حضرت فرمودند: امر ولایت دست خداست.

ج) در روز غدیر خم حضرت به مردم فرمودند: آیا من به شما از خود شما سزاوارتر نیستم؟ همه عرض کردند: بلی یا رسول الله، حضرت پاسخ دادند: هرکس که من بر او سزاوارم و مولای او هستم این علی علیه السلام سزاوار بر او و مولای اوست.

چرا امامت به علی علیه السلام رسید؟

اولین فضیلتی که ایشان بر سایر صحابه برتری میداد این بود که ایشان از همان ابتدای کودکی در دامان پر مهر پیامبر اسلام تربیت و پرورش یافته بودند و این امر دو سال پیش از بعثت پیامبر صلی الله بود.

پیامبر اکرم قبل از بعثت شخص عادی و معمولی نبودند و از همان ابتدا دارای فضائل اخلاقی بودند و در جوانی برای عبادت در غار حرا مستقر میشدند و حضرت علی علیه السلام تحت تربیت چنین انسان والایی قرار داشتند.

هنگامیکه حضرت برای عبادت به غار حرا میرفتند حضرت علی علیه السلام در کودکی همراه ایشان بودند و خودشان در خطبه قاصعه میفرمایند: شما میدانید مرا نزد رسول خدا چه رتبت است و خویشاوندی من با او در چه نسبت است من در پی او  بودم مانند شتر بچه در پی مادر، هر روز از اخلاق خودش برمن عرضه میکرد و مرا به پیروی از ان میگماشت. هرسال در حرا خلوت میگزید و جز من کسی او را نمیدید. آن هنگام اسلام جز در خانه پیامبرخدا صلی الله علیه و اله و جناب خدیجه سلام الله راه نیافته بود و من سومین آنها بودم روشنی وحی و پیامبری را میدیدم و بوی نبوت را میشنیدم هنگامیکه بر پیامبرصلی الله علیه واله وحی آمد آوای شیطان را شنیدم گفتم: ای رسول خدا این آوای کیست؟ حضرت فرمودند: شیطان است، او از آنکه او را نپرستند ناامید و نگران است؛ همانا تو میشنوی همانیکه من میشنوم تو میبینی همانیکه من میبینم جز اینکه تو پیامبر نیستی و وزیری و به راه خیر میروی…

در خطبه دوم می‌فرمایند: کسی را با خاندان عترت و رسالت نمی‌شود مقایسه کرد و آنان که پرورده نعمت هدایت اهل بیت پیامبرند با آنان برابری نخواهندکرد، عترت پیامبراکرم صلی الله علیه واله اساس دین و ستون‌های استوار یقین می‌باشند. شتاب کننده باید به آنان برگردد و عقب مانده باید به آنان بپیوندد، ولایت حق مسلم ال محمد صلی الله علیه واله و اینها وصی و وارث رسول اکرم هستند…

از موارد فوق:

الف) ادب ایشان در بیان دفاع ازحق محمد و ال محمد صلی الله علیه واله کاملا مشهود است.

ب) بیان وصایت ازکلام مبارک ایشان که در بین اهل بیت رسول الله صلی الله علیه واله است.

ج) لیاقت و فضیلیت امیرالمومنین علیه السلام به جهت اینکه پرورش یافته مستقیم شخص پیامبر هستند.

د) نزدیکی روحی و اخلاقی ایشان با پیامبر.

شباهت‌ها و ارتباط روحی پیامبر و علی علیهما السلام

در زندگانی علی علیه السلام شباهت‌های زیادی با زندگانی پیامبر مشاهده می‌شود چرا که ایشان به معنای واقعی تلاش می‌کردند که در همه چیز  به سیره ایشان عمل کنند و از طرفی همراه همیشگی پیامبر اکرم صلی الله علیه واله ایشان بودند.

علم حضرت علی علیه السلام و پیامبر اکرم صلی الله وعلیه و اله:

ایشان علوم و معارف فراوانی را از پیامبر یاد گرفتند تاجاییکه پیامبر اکرم صلی الله علیه واله فرمودند:

أنَا مَدینَهَ الْعِلم وَعَلیٌ بابُها…

که این بیان مبارک حضرت نشان دهنده تاثیرگیری و ارتباط نزدیک علم پیامبر با حضرت علی علیه السلام است پس چه کسی جز خودشان می‌توانند خود را معرفی کنند؟!

امیرالمومنین علیه السلام در خطبه١٧۵ نهج البلاغه می‌فرمایند: سوگند به خدا اگر بخواهم می‌توانم هرکدام از شما را از آغاز و پایان کارش خبر دهم و از تمام شئون زندگی‌اش آگاه سازم اما می‌ترسم با اینگونه خبرها به رسول خدا کافر شوید آگاه باشید من این اسرار گرانبها را به یاران رازدار مورد اطمینان خود می‌سپارم.

این مطلب بیانگر این است که چیزهایی که از فضیلت و علمشان به ما رسیده تنها قطره‌ای از اقیانوس وجود مبارک ایشان است به طوریکه اگر همه اون معارف رو دراختیار مردم بگذارند به دلیل نداشتن ظرفیت کافی به رسول خدا صلی الله علیه و اله کافر می‌شوند.

در نامه معروف خود به فرماندارانشان این چنین فرمودند: … مردم یا برادر دینی تو هستند یا در آفرینش مثل تو هستند…

شباهت در شجاعت با پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله

تعدادی از صحابه به حضرت عرض کردند: چرا در جنگ صفین درنگ کردید و به ما اجازه جنگ ندادید؟

حضرت در خطبه۵۵ پاسخ دادند:… اما اگر می‌گویید این درنگ به این سبب است که مرگ را ناخوش میدارم، بخدا سوگند که باکی ندارم که من به سراغ مرگ روم یا مرگ به سراغ من آید. هیچگاه جنگ را به تآخیر نینداختم مگر به دلیل اینکه گروهی از مخالفان به من بپیوندند و به وسیله من هدایت شوند چنین راهی را بیشتر دوست میدارم  تا در راه ضلالت آنها را بکشم هر چند گناه خود به گردن بگیرم.

نمونه سخاوت امیر المومنین علیه السلام در آیه ٨ سوره مبارکه انسان موجود است و این آیه شان نزولش به واقعه‌ای که حسنین علیهماالسلام بیمارشدند و حضرت تصمیم گرفتند روز بگیرند و… بازمی‌گردد.

نمونه ای از شیوه حکومت داری امیرالمومنین علیه السلام

مردمی که در زمان حکومت ایشان بودند اینطور بیان کردند؛ حاکمی است که به آنچه فرمان می‌دهد ایمان دارد، هیچگاه مردم را ازکاری نهی نکرد مگر اینکه خودش قبلاً  آن کار را ترک کرده بود. هیچگاه از مردم کاری که خود انجام نداده بود  نمی‌خواست. پس اولین کسی بود که قانون را اجرا می‌کرد.

این بیانات درباره ایشان نشان دهنده مسئولیت پذیری و فروتنی ایشان در مقابل مردم است.

در خطبه۴۵ می‌فرمایند: آیا به این بسنده کنم که مرا امیرالمومنین بخوانند ولی در ناخوشی‌های روزگار همراهشان نباشم؟ یا درسختی‌ها زندگی شریکشان نشوم؟ مرا نیافریده‌اند تا خوردنی‌های گوارا مرا سرگرم کنند چون چارپایی بسته که مشغول خوردن علف باشد یا آنکه آزادش بگذارند تا این سو و آن سو دنبال علف رود و از آنچه بر سرش آرند غفلت ورزد که اگر می‌خواستم می‌دانستم… اما ما هرگز هوی برمن چیره نگشت و…

در جایی دیگر می‌فرمایند: حکومت را با خون بدست نیاورید و هرگز تصور نکنید که خونریزی می‌تواند شما را بر مردم حاکم کند چه بسا خونریزی یک روز در مردم احساس ترس و هراس ایجاد کند ولی دیری نمی‌پاید که به نابودی آن حکومت می‌انجامد…

پژوهشگری می‌گفت: من بررسی کردم سخنان حضرت در روزیکه به حکومت می‌رسند با روزی که به شهادت می‌رسند کاملاً مطابقت دارد.

در جایی می‌فرمایند: نیکوکاران با نام نیکی که خداوند از آنان بر زبان مردم جاری می‌کند شناخته می‌شوند، دلهای توده مردم گنجینه‌های حاکمان است پس آنچه از عدالت یا ستم در آنها قرار دهند بازخواهند یافت.

با بررسی فضیلتهای حضرت به سادگی روشن می‌شود که چرا انتقال ولایت از پیامبر به ایشان رسیده والحق که سزاوار چنین مقامی هستند.

بررسی خلاصه سند حدیث غدیر

همه ما نسبت به  ماجرای غدیر آگاهی داریم پس به سندیت آن به طوراجمالی می‌پردازیم:

٢۴مورخ بزرگ؛ ابن قتیبه، طبری، بلاذری، ابن عساکر، ابن اثیر، ابن خلدون، عسقلانی، سیوطی و…

٢٧محدث؛امام شافعی، احمد حنبل، ترمذی، ابن ماجه، حاکم، عسقلانی،صاحب کنزالعمال و…

١١نفر متفکران بزرگ؛ طبری، نیشابوری، فخررازی، الوسی، سیوطی، قطروی و…

١١نفر متکلمان؛ بیضاوی، جرجانی، باغلانی و…

بزرگان اهل لغت مثل؛ ابن اثیر، ابن دری، درالنهایه

راویان حدیث؛ ١٠۶نفر از صحابه از جمله عمر و ابوبکر، عایشه، ابوحریره، حضرت زهرا سلام الله علیها، ٨۴ نفر از تابعین

۵۶ نفر از علمای قرن دو، ٩٢ نفر‌ ازعلمای قرن سه، ۴٣ نفر از علمای قرن چهار، ٢٣ نفر از علمای قرن پنج، ٢٠ نفر از علمای قرن شش،

٢٠ نفر از علمای قرن هفت، ١٨ نفر از علمای قرن هشت، ١۵ نفر از علمای قرن نه، ١۴ نفر از علمای قرن ده، ١١ نفر از علمای قرن یازده،

١٢ نفر از علمای قرن دوازده، ١١ نفر از علمای قرن سیزده، ٨ نفر از علمای قرن چهارده، کراجکی، علامه امینی، انباری، شیبانی و…

 

پایان جلسه سؤالاتی جهت پاسخگویی شرکت کنندگان و درک مطالب ارائه گردید و برای بهترین پاسخها و بهترین چکیده ها به مناسبت عید غدیر هدایایی به رسم یادبود تهیه گردید.