زمان: پنجشنبه ۲۰ شهریور ۹۹

استاد: خانم دکتر صدیقه رضائی

سرفصل‌های نشست علمی:

 نشست علمی ابعاد فقهی عاشورا و نقش آن در تداوم نهضت امام حسین«علیه‌السلام» به مناسبت ایام عزاداری سالار شهیدان اباعبدالله الحسین«علیه السلام» و یاران باوفای ایشان، با حضور خانم دکتر صدیقه رضائی به صورت مجازی و بارگذاری صوت ایشان در کانال مدرسه جهت بهره‌بری اساتید و طلاب برگزار گردید.

سخنران: خانم دکتر صدیقه رضائی، استاد حوزه و دانشگاه

ابعاد فقهی قیام عاشورا از دو منظر قابل بررسی است:

منظر اول مبانی فقهی قیام امام حسین«علیه‌السلام» می‌باشد. یعنی حرکت و قیام امام حسین علیه‌السلام، مسائل امر به معروف و نهی از منکر، مسائل مربوط به تقیه و قاعده لاضرر و لا ضرار فی الاسلام که آیا با این حرکت سازگاری دارد.

البته یکی از وجوه پررنگ که انگیزه حرکت امام نیز می‌باشد امر به معروف و نهی از منکر و احیای دین پیامبر«صلی‌الله‌علیه‌وآله» است.

بر اساس مبانی شرعی در تزاحم مصالح فردی و مصالح عمومی، مصلحت بر حقوق فردی مقدم است. در جایی که حفظ مقام امام وکرامت امام و حفظ دین باعث ضرر مالی و جانی شود و دین نیاز به شهید شدن افرادی داشته باشد، اینجا تحمل ضرر معنا پیدا می‌کند و گاهی باید اهم و مهم را مد نظر قرار داد.

امام حسین«علیه‌السلام» در نامه‌ای به بنی‌هاشم فرمودند:”هرکسی که با من همسفر شود شهید می‌شود و هرکسی هم که همراه من نیاید رنگ پیروزی را نخواهد دید” معنای این سخن اینست که: در حال حاضر در آن مقطع زمانی و در آن شرایط، پیروزی در شهید شدن بود.

در راه دین اگر به وجود انسان، شهید شدن خود و افراد خانواده‌اش، آبروی آنها و… نیاز باشد تحمل ضرر هم برخود فرد و هم بر وابستگانش معنا پیدا می‌کند و تقیه معنایی ندارد.

در حقیقت مسائل فقهی در قیام امام حسین«علیه‌السلام» وجوب این قیام بر امام حسین«علیه‌السلام» و وجوب جهاد در برابر ستمگر ظالمی که دین را بازیچه قرار داده است می‌باشد.

و می‌توان اذعان داشت که سرزمین کربلا و آب فرات به واسطه وجود مبارک آقا امام حسین«علیه‌السلام»، مقدس و دارای فضیلت شده است.

منظر دیگر بررسی قیام حضرت، احکام فقهی می‌باشد؛ قیام عاشورا موضوع احکام مختلفی را برای مکلفین می‌گشاید که یکی از آن احکام حرمت اهانت به تربت آقا امام حسین«علیه‌السلام» می‌باشد، در روایات فراوان بر استحباب مواردی از قبیل متبرک کردن کام نوزاد با تربت امام، استشفاء به تربت امام، تهیه تسبیح از تربت، افطار با تربت در عید فطر، بوئیدن، بوسیدن، همراه کردن تربت با میت، سجده بر تربت که تا زمین هفتم را نورانی می‌کند. و علی‌رغم حرمت خوردن خاک اما تربت امام«علیه‌السلام» به جهت استشفاء حلال است. هم چنین بحث حرمت فروش تربت به کافر نیز بیان شده است و همچنین یکی از چهار محلی که نماز تمام بر نماز اقصر افضل می‌باشد زیر قبّه اباعبدلله الحسین است.

مبحث دیگر در عزاداری و تسلیت گویی در روز عاشورا است شیعیان به هم تسلیت گویند، استحباب سلام هر روز به سیدالشهداء، نوحه‌سرایی و آرزوی همراهی کردن امام در آن زمان می‌باشد؛ طبق روایت”اعظم الله اجورنا بمصابنا باالحسین علیه السلام” در روز عاشورا زمانی که شیعیان به همدیگر می‌رسند به هم تسلیت بگویند.

امور نهی شده در عزاداری امام حسین«علیه‌السلام»

۱٫کذب و دروغ بستن به گفتار حضرت و بستگانشان یا واقعه عاشورا

2. آزار نفس و آسیب رساندن به بدن در عزاداری‌ها مانند قمه زنی و…

امور مستحب در عزاداری امام حسین«علیه‌السلام»

• مستحب است که هر روز به امام حسین«علیه‌السلام» سلام بدهیم “تسلیم علی الحسین علیه السلام من بعید والقریب کل یوم”
• زیارت امام حسین علیه‌السلام دارای ابعاد اعتقادی، سیاسی و اجتماعی می‌باشد و به نوعی، زیارت، برخورداری از سازندگی و مسائل تربیتی را در خودش جای داده است و در روایات بسیار بر آن تاکید شده از جمله اینکه موجب افزایش روزی می‌گردد و شیخ حر عاملی در کتاب وسائل‌الشیعه زیارت امام را واجب کفایی می‌دانند.

صاحب وسائل الشیعه طبق روایت:”تاکّد الاستحباب زیارت حسین بن علی  و وجوبها کفایتین”به زیارت سیدالشهداء«علیه‌السلام» که واجب کفایی است اشاره می‌کند.

امام صادق«علیه‌السلام» می‌فرمایند:” مروا شیعتنابه زیارت قبرالحسین فان اتیانه یزید فی الرزق و یمد فی العمر ویدفع المدافع السوء ”

پیروان ما را به زیارت امام حسین«علیه‌السلام» ببرید چرا که رفتن به زیارت امام حسین«علیه‌السلام» باعث: «زیاد شدن روزی، طولانی شدن عمر، بسته شدن روزنه‌‌های بد، می‌شود».

رفتن به زیارت امام حسین«علیه‌السلام» بر هر مومنی که به امامت ایشان از سوی خدا اذعان دارد واجب می‌باشد.

در مجموع می‌توان بیان کرد، در واقعه عاشورا مبانی فقهی کثیری مشاهده می‌شود از جمله مبانی نسبت به قیام عاشورا، مباحث تربت امام حسین«علیه السلام»، احکام مربوط به زیارت و عزاداری و… که این ابعاد می‌تواند مقدمه پژوهشهای گسترده‌ای در ابعاد فقه گردد.