زمان: چهارشنبه ۱۶ مهر ۹۹

استاد: خانم معصومه سادات هاشمی

سرفصل‌های نشست علمی:

۱- دلایل ارزشمندی و بی نظیری خطبه امام سجاد«علیه السلام» ۲- تبیین ویژگیهای شهر کوفه و شام ۳ـ ویژگی‌های صفات اهل بیت«علیهم السلام» در خطبه حضرت

۴-  شرایط حاکم جامعه اسلامی با استناد به خطبه حضرت ۵ـ بیان فضائل اهل بیت علیه السلام در خطبه حضرت ۶ـ معرفی کردن خود(امام سجاد«علیه السلام») به مردم

 

نشست علمی« تحلیل جایگاه و ویژگی‌های اهل بیت«علیهم السلام» در خطبه امام سجاد«علیه السلام» در شام» با حضور خانم معصومه سادات هاشمی به صورت مجازی و بارگذاری صوت ایشان در کانال مدرسه جهت بهره بری اساتید و طلاب برگزار گردید.

سخنران: خانم معصومه سادات هاشمی، مسئول پژوهش تحصیلات تکمیلی و استاد حوزه

استاد نخست دلایل ارزشمندی و بی نظیری خطبه امام سجاد«علیه السلام» در مسجد شام را به شرح زیر بیان نمودند:

1. اثبات اصالت و حقانیت مقام رهبری اهل بیت علیه السلام
2. روشن سازی رهبری غاصبانه و ظالمانه یزید بن معاویه

این خطبه علاوه بر شامل بودن همه مسائل در بعد خطابی، بیانگر عظمت و جلالت علمی و شجاعت و اعتماد به نفس امام سجاد«علیه السلام» نیز می‌باشد، چرا که این خطبه در مقرّ حکومت دودمان اموی و در مسجد جامع شام و با حضور یزیدبن معاویه و جمعیت زیادی از طرفدارانش در سال ۶۱هجری بعد از واقعه کربلا در سفر اسارت اهل بیت«علیهم السلام» ایراد شد.

استاد در باب تفاوت شهر شام با شهر کوفه به ویژگی‌های شهر کوفه اشاره کردند:

۱٫مردم کوفه اهل بیت«علیهم السلام» را می‌شناختند.

۲٫خطبه‌های حضرت علی«علیه السلام» را شنیده بودند.

3. پای درس حضرت زینب کبری«سلام الله علیها» نشسته بودند.

ویژگی‌های شهر شام

۱٫شهری است که معاویه لعنه الله علیه ۴۰ سال بر ضد امیرالمومنین«علیه السلام» تبلیغ کرده بود.

2. بچه‌های اهل شام با بغض و کینه حضرت علی«علیه السلام» بزرگ شده بودند چرا که هیچ شناختی از اهل بیت«علیهم السلام» نداشتند.

زمانی که اسیران ابا عبدالله الحسین«علیه السلام» وارد مجلس یزید شدند یزید دستور داد که سر مبارک امام حسین«علیه السلام» را بالای نیزه و جلوی چشمان اهل بیت« علیهم السلام» قرار دهند.

همچنین یزید به خطیبی دستور داد که به بالای منبر برود و از او و دستگاهش مدح نماید و نسبت به امام حسین«علیه السلام» و حضرت علی«علیه السلام» بدگویی کند.

امام سجاد«علیه السلام» هم در جواب آن خطیب فرمودند:”ویلک ایها الخاطب”؛ “وای بر تو ای گوینده، آیا رضایت مخلوق را با خشم خدا خریدی؟ برای رضایت یزید خشم خدا را به دست آوردی؟ پس جایگاه تو در آتش جهنم است”

این سخنان امام چنان بر خطیب تأثیر گذاشت که لکنت زبان گرفت و ساکت شد.

امام سجاد«علیه السلام» بسیار تلاش کردند تا بتوانند به بالای منبر بروند و سخنانی را برای جمع حاضر ایراد کنند و بالاخره هم موفق به این امر شدند.

بیان صفات اهل بیت«علیهم السلام»

حضرت بعد از حمد و ثنای الهی فرمودند:” ای مردم ! خداوند متعال به ما علم، حلم و بردباری، جود و سخاوت، فصاحت، شجاعت و دلاوری، محبت و دوستی در قلب‌های مؤمنان را عنایت کرده است.”

 

 

ویژگی‌های صفات اهل بیت«علیهم السلام»

۱٫برترین صفات انسانی و الهی می‌باشند که ریشه و سرچشمه حکمت نیز بشمار می‌آیند.

۲٫حضرت با بیان این صفات اهل بیت«علیهم السلام» را معرفی کردند و فرمودند اهل بیت«علیه السلام» را با هیچ کسی دیگر نمی‌توان مقایسه کرد زیرا این صفات منحصر به فرد ایشان می‌باشد.

۳٫این صفات دلیل بر صلاحیت و شایستگی اهل بیت«علیه السلام» بر خلافت و رهبری جامعه می‌باشد.

۵٫این صفات از جانب خداست و اهل بیت از خودشان ندارند.

شرایط حاکم جامعه اسلامی

1. علم و دانش: اهل بیت علیه السلام باب علم هستند و علم الکتاب نزد ایشان می‌باشد.

۲٫حلم و بردباری: حاکم جامعه با حلم و بردباری می‌تواند سنگینی تمام مشکلات را تحمل کند(اهل بیت«علیهم السلام» مظهر حلم و بردباری هستند)

۳٫سخاوت: از وظایف مهم حکومت اسلامی رسیدگی به فقرا و نیازمندان می‌باشد چرا که اگر سخاوت در جامعه نباشد جامعه به فساد و تباهی کشیده می‌شود.

سخی‌ترین مردم حضرت علی«علیه السلام» بودند که حتی در حال نماز هم از فقرا غافل نبودند و آیه ولایت در شأن ایشان نازل شد.

۴٫شجاعت: لازمه مسئولیت رهبری؛ شجاعت، صلابت و ایستادگی در برابر ظالمان و زورگویان می‌باشد(ائمه«علیهم السلام» در این صفت سرآمد روزگارشان بودند)

۵٫فصاحت: داشتن فصاحت و بلاغت در کلام برای حاکم اسلامی یک ضرورت می‌باشد.

در فصاحت، نهج البلاغه حضرت علی«علیه السلام» به عنوان “اخ القرآن” و صحیفه سجادیه به عنوان “اخت القرآن” بهترین گواه این مطلب می‌باشد.

۶٫محبت: رابطه امت با امام باید یک رابطه صمیمی، مرید و مراد باشد تا حاکم اسلامی بتواند امت را در راه پیشبرد اهداف اسلام و حکومت اسلامی سوق دهد؛ اگر محبت نباشد امت هیچگاه جانفشانی نمی‌کنند.

امام سجاد علیه السلام با بیان این صفات اهل بیت علیه السلام به یزید فهماندند که حتی یکی از آن ویژگی‌هارا دارا نمی‌باشد پس در نتیجه شایستگی خلافت را نیز نخواهد داشت.

بیان فضائل اهل بیت علیه السلام

امام سجاد علیه السلام پس از بیان صفات اهل بیت علیه السلام به فضائل آنان می‌پردازند.

ایشان فرمودند:”خداوند مارا به هفت چیز فضیلت و برتری داده است”

این هفت چیز عبارتنداز:

۱٫پیامبر«صلی الله علیه وآله و سلم»  برگزیده شده

۲٫امیرالمومنین علی«علیه السلام» که لقب صدیق داشتند.

۳٫جعفر طیار که برادر حضرت علی« علیه السلام» است.

۴٫حمزه، عموی پیامبر«صلی الله علیه وآله و سلم»

۵و۶٫ امام حسن و امام حسین«علیهم السلام» دو فرزند پیامبر اکرم«صلی الله علیه وآله و سلم»

۷٫حضرت مهدی(عج) که مصلح جهانی و نجات بخش بشر و عدالت‌گرهستند.

همگی اینان از خاندان ما می‌باشند.

 

حسب و نسب امام سجاد«علیه السلام» انتصاب به پیامبر اکرم«صلوات الله علیه» می‌باشد.

ایشان می‌فرمایند شخصیت هر فرد یا به حسب و نسب یا به صفات و فضیلت‌هایش می‌باشد و از هر دو جهت کسی مثل ما نمی‌باشد.

معرفی کردن خود(امام سجاد«علیه السلام») به مردم

امام سجاد«علیه السلام» پس از بیان فضایل و برتری اهل بیت« علیهم السلام» به مردم فرمودند:”من عرفنی فقد عرفنی” هرکس من رامی‌شناسد که هیچ، اما هرکس که مرا نمی‌شناسد خودم را معرفی می‌کنم و از حسب و نسب خود، شمارا آگاه می‌کنم.

من فرزند مکه و منی هستم؛ این جمله به این اشاره می‌کند که من فرزند بنیانگذار مکه و منی(حضرت ابراهیم )هستم.

من فرزند زمزم و صفا هستم؛ این جمله اشاره به این مطلب دارد که ایشان می‌خواهند به مردم بفهمانند که من از تبار موحدان، از وارثان آدم، از نسل بنیانگذار توحید و فرزند اسماعیل ذبیح الله هستم.

من فرزندکسی هستم که حجرالاسود را با گوشه عبایشان برداشتند(پیامبر اکرم«صلوات الله علیه»)

من فرزند کسی هستم که لباس احرام پوشید، طواف انجام داد و حج بجا آورد و لبیک گفت(اشاره به آخرین حج رسول خدا دارد)

من فرزندکسی هستم که از مسجد الحرام به مسجدالاقصی سیر داده شد.

من فرزند کسی هستم که جبرئیل به برکت او به سدره المنتهی رسید.

من فرزندکسی هستم که به معراج رفت و هیچ کسی چنین امتیازی ندارد.

من فرزند دریافت کننده وحی هستم، کسی که قرآن بر او نازل شد.

امام سجاد«علیه السلام» در بیان فضایل پیامبراکرم«صلوات الله علیه» نام ایشان را نبردند زیرا می‌خواستند ذهن مردم را درگیر این سؤال کنند که این شخص چه کسی هست که این همه فضایل دارد و سپس فرمودند:”من پسر محمد«صلوات الله علیه» برگزیده خدا هستم.”

بیان فضایل امیرالمومنین«علیه السلام»

صالح مومنین، وارث نبیین، درهم شکننده ملحدین، زینت عابدین، افسر و تاج گریه کنندگان از خوف خدا، شکیباترین فرد

بیان صفات حضرت علی«علیه السلام»

ایشان پس از بیان شمه‌ای از فضایل امیرالمومنین«علیه السلام» در اعماق جان مردم نفوذ کردند و بذر دشمنی با آل ابوسفیان را در دل آنان کاشتند و اساس تبلیغات گسترده و چند ساله دودمان اموی علیه دومین شخصیت جهان  اسلام را در مقرّ دشمن منهدم کردند و سپس به صفات حضرت علی«علیه السلام» پرداختند از جمله:

۱٫خداوند ایشان را به جبرائیل مؤید فرمود و به میکائیل نصرت بخشید.

۲٫حامی و مدافع حرمت و شئون مسلمینند.

۳٫قاتل ناکثین و مارقین و قاسطین هستند.

۴٫جهاد با ناصبین و عداوت پیشگان کردند.

*امام سجاد«علیه السلام» با بیان این بیان فضایل احساسات مردم را تحریک کردند تا به عمق فاجعه اشاره کنند:

و در ادامه فرمودند: من فرزند خدیجه کبری«سلام الله علیها» و جگر گوشه‌ی رسول خدا فاطمه زهرا«سلام الله علیها» هستم، من پسر کسی هستم که به ظلم و بیدادگری او را کشتند(اشاره به حادثه کربلا و شناساندن امام حسین«علیه السلام» به مردم)

امام سجاد«علیه السلام» تا آنجا پیش رفتند که صدای ضجه و ناله مردم حاضر در مسجد شام بلند شد و بغض‌ها در گلوها فشرده شد.

 

در آن لحظه یزید تعادلش را از دست داد و به موذّن دستور داد که اذان بگوید؛ هدف یزید از دستور به دادن اذان، می‌خواست به نام دین و تظاهر به توحید، ندای راستین توحید که از هنجره امام سجاد«علیه السلام» اوج گرفته بود را خاموش کند(دین را علیه دین به کار برد)

امام سجاد«علیه السلام» هم که از هدف یزید خبر دار بودند در پاسخ مؤذّن که گفت”الله اکبر” فرمودند:”الله اکبر کبیرا” بزرگ است خداوند و با هیچ کس قابل مقایسه نمی‌شود و حتی با حواس‌ها هم درک نمی‌شود.

و در پاسخ “اشهدان لا اله الا الله” فرمودند: “تمام اعضا و جوارحم به وحدانیت خداوند شهادت می‌دهد.

و همچنین در پاسخ “اشهدان محمّد الرسول الله”؛ امام عمامه را از سرشان برداشتند و گفتند تو را به این محمد لحظه‌ای خاموش باش…

خلاصه امام با این خطبه آتشین چنان تأثیری بر مردم گذاشتند که همه را منقلب و ارکان حکومت شیطانی امویان را متزلزل کردند و پیام مظلومیت کربلایی‌ها را به همه مردم جهان رسانیدند و مردم جاهل را از خواب غفلتشان بیدارکردند و دل‌های مردم را متوجه دودمان پیامبراکرم«صلوات الله علیه» و مظلومیت آنها نمودند.

پایان جلسه سؤالاتی جهت پاسخگویی شرکت کنندگان و درک مطالب ارائه گردید و برای بهترین پاسخها و بهترین چکیده‌ها هدایایی به رسم یادبود تهیه گردید.