زمان: شنبه ۱ آذر ۹۹

استاد: جناب آقای دکتر جواد معین، مسئول اداره نشر و تولیدات علمی و کارشناس مسئول علمی فراخوان

سرفصل‌های نشست علمی:

جلسه با حضور جناب آقای دکتر جواد معین به صورت مجازی و آفلاین در سامانه مدرسه جهت بهره بری اساتید و طلاب بارگذاری گردید.

استاد نخست انواع تفسیر را برشمردند و به ویژگیهای تفسیر  موضوعی خویش که در دو نوبت به چاپ رسیده است به شرح زیر اشاره نمودند:

انواع تفسیر قرآن

تفسیر قرآن یا ترتیبی است که بیشتر تفاسیر از صدر اسلام تاکنون بدین شکل است که از سوره اول(فاتحه الکتاب) تا پایانی سوره مبارکه ناس پایان می‌پذیرد.

تفسیر دیگر تفسیر موضوعی می‌باشد که دوگونه است که در یک مجلد چندین موضوع بحث می‌شود یا در یک مجلد یک موضوع خاص پرداخته می‌شود مانند مجموعه کتابهای اخلاق در قرآن ایت الله جوادی آملی یا سیره پیامبران در قرآن که  در یک جلد کار شدند.

یا در یک جلد چندین موضوع قرآنی مورد بررسی قرار داده می‌شود که بیشتر برای تدریس یا کارگاه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ویژگیهای تفسیر موضوعی قرآن

کتاب تفسیر موضوعی قرآن کریم یک جلد است که به بحث و بررسی چهارده موضوع قرآنی پرداخته شده و در دانشگاه تدریس شده، شامل دویست صفحه و در قطع وزیری است که سال ۱۳۹۴ توسط انتشارات شفا چاپ اول و سال ۱۳۹۵ چاپ دوم شده است.

قابل ذکر است که موضوعات قرآنی در قالب آموزه‌های اخلاقی تربیتی و به زبان ساده و روان بحث و بررسی شده است و به عنوان کار نو، پایان هر آموزه یک مطلب ادبی متناسب با آیه قرآن در آن زمینه بیان شده است.

تبیین موضوعات قرآنی در قالب آموزه‌های اخلاقی تربیتی

آموزه اول: «بحث نماز وسیله تقرب الهی» که چهار آیه در این زمینه تبیین شده؛ از جمله آیه«وَ اَقِمِ الصَّلوه… اِنَّ الْحَسَنات یُذهِبنَ السَّیئات»(سوره هود، آیه۱۱۴) یکی از مصادیق حسنات نماز می‌باشد. آیه« وَأْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلَاهِ وَاصْطَبِرْ عَلَیْهَا…»(سوره طه، آیه۱۳۲)  به شکل ساده و روان مباحث اخلاقی و تربیتی  پرداخته شده خداوند خطاب به پیامر«ص» امر به دعوت خانواده به نماز نموده است، برای توضیح آیات به روایات نیز اشاره شده است، همچنین اشاره به آیه«فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُوا الصَّلَاهَ…»(آیه ۵۹ سوره مریم) و گریزی به آیه جهنم: «قالوا لم نک من المصلّین» هنگامیکه از گنهکاران  پرسیده می‌شود، چه چیزى شما را به دوزخ درآورده است؟ در پاسخ مى‌گویند: ما از نمازگزاران نبودیم .

امام صادق«علیه السلام» نیز فرمودند: شفاعت ما به کسانی که نماز را سبک بشمارند نخواهد رسید، در پایان کار نیز در مورد جایگاه نماز  پند فارسی با حکایتی از سعدی بیان گردیده است.

آموزه دوم:« شکر با عنوان شکر نعمت نعمتت افزون کند»، اشاره به آیه« وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّکُمْ لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ…» (آیه۷ سوره ابراهیم)؛ «وقتی که خدا اعلام فرمود که شما بندگان اگر شکر نعمت به جای آرید بر نعمت شما می‌افزایم و اگر کفران کنید عذاب من بسیار سخت است»

اشاره به اقسام شکر: شکر زبانی و شکر عملی و اشاره به نحوه شکر، شکر از خداوند متعال و شکر از بنده خدا (دوست، همکار و…) و همچنین مباحث شکر در خانواده(همسر و فرزندان) و اشاره به روایات از امام رضا«علیه السلام»؛« کسی که از بندگان بخشنده تشکر نکند، از خداوند متعال تشکر ننموده است و در پایان آموزه نیز اشاره به متن ادبی از سعدی

آموزه سوم«تواضع و فروتنی در سیره نبوی»: اشاره به به نامه ۲۷نهج البلاغه خطاب به محمدبن ابی بکر چگونگی طریقه رفتار با مردم، نشانه‌های تواضع نیز از روایات استخراج شده…

آموزه چهارم«احترام به والدین» آیات خاص اشاره به مقام مادر« وَوَصَّیْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا…»(آیه۱۵ سوره احقاف)؛ « و ما به هر انسانی سفارش کردیم که در حقّ پدر و ما در خود نیکی کن خصوص مادر که چون بار حمل فرزند برداشته …» و در پند فارسی اشاره به شاهنامه(تولد رستم) و سختیهایی که رودابه متحمل شده است.

آموزه پنجم«اعتدال و میانه روی» اشاره به اعتدال در نهج البلاغه و تقسیم روز و…

آموزه ششم«صله رحم» و توضیحات پیرامون آن، آثار صله رحم اشاره به روایت پیامبر«ص»؛ « صله ارحام کنید حتی با یک سلام کردن».

آموزه هفتم«حسن ظن و مثبت اندیشی» اشاره به آیه« یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ…»(آیه ۱۲ سوره حجرات)؛ « ای اهل ایمان، از بسیار پندارها در حق یکدیگر اجتناب کنید که برخی ظنّ و پندارها معصیت است …» اشاره به آموزه‌های اخلاقی تجسس نکردن در زندگی‌های دیگران همچنین روایات حفظ آبروی مومن و حکایتی از سعدی

آموزه هشتم«تقوا» اشاره به آیات از جمله«وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجا ِ وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ…»؛ (آیه۲ سوره طلاق)؛ « هر کس تقوای الهی پیشه کند، خداوند راه نجاتی برای او فراهم می‌کند،…» اشاره به آثار تقوی درزندگی و ویژگیهای پرهیزگاران…

آموزه نهم«حسد» و بحث در مورد آیه« وَإِن یَکَادُ الَّذِینَ کَفَرُوا لَیُزْلِقُونَکَ بِأَبْصَارِهِمْ …»(آیه ۵۱ سوره قلم)

آموزه دهم«مراقبت در تغذیه» طعام جسمی و طعام روحی دقت در لقمه حلال آثار پرخوری و بدخوری

آموزه یازدهم«دعا سلاح مومن» بیان شبهاتی که در خصوص دعا مطرح شده، علت مستجاب نشدن دعا و…

آموزه دوازدهم«صبر و بردباری» اشاره به آیات در این زمینه، اقسام صبر(صبر بر اطاعت، معصیت و مصیبت)،  صبر و صلوه نکته بین نماز و صبر، صبر حضرت نوح«علیه السلام»

آموزه سیزدهم«گام‌های شیطان» اشاره به آیه«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ…»؛(آیه ۲۱ سوره نور) ؛ « ای کسانی که ایمان آورده‌اید، زنهار پیروی شیطان مکنید،…» شیطان هر کسی را با یک ترفندی مثل نماز شب، مدرک، ثروت و… وسوسه می کند و آن عمل را برای وی زینت جلوه می دهد همچنین اشاره به داستانی که ذیل آیه ۱۶ سوره حشر بیان گردیده است.

آموزه چهاردهم«تفسیر سوره مبارکه حمد» به زبان ساده الگو از تفسیر آقای قرائتی و تفسیر نمونه

سی منبع در این کتاب به آن اشاره شده است.

قابل توجه می‌باشد که مباحث تخصصی نبوده بلکه به زبان روان و ساده جهت بهره بری عموم  به مباحث اخلاقی پرداخته شده است.