زمان: ۱ آذر ۹۹

استاد: جناب آقای دکتر محمد جواد معین؛ مسئول اداره نشر و تولیدات علمی و کارشناس مسئول علمی فراخوان

سرفصل‌های نشست علمی:

 چکیده نشست علمی:

استاد نخست معرفی کوتاهی نسبت به مؤلف تفسیر ارائه کردند و در ادامه ویژگیهای تفسیر را برشمردند.

التفسیر الکاشف یکی از تفاسیر معاصر قرآن کریم، تألیف مرحوم محمد جواد علامه مغنیّه

گذری کوتاه بر معرفی علامه مغنیّه

علامه مغنیّه از علمای معاصر شیعه کشور لبنان در سال ۱۹۰۴ در خانواده متوسط دیده به جهان گشود، به خاطر علافه به علوم دینی و علوم اسلامی  به نجف هجرت و از اساتید و علمای آن زمان مانند آیت الله خویی بهره برد، بعد از تسلط بر علوم انسانی از جمله فقه و قرآن به لبنان برگشت و عهده دار سمت اجرایی قضاوت گردید، ایشان بعد از مدتی به تألیف روی آوردند و از جمله آثار ایشان می‌توان شرحی بر نهج البلاغه با عنوان فی ظلال النهج البلاغه، فی ظلال الصحیفه السجادیه و الفقه علی مذاهب  الخمسه و فقه امام الجعفرالصادق در شش جلد را برشمرد.

تفسیر ایشان تفسیر ترتیبی کل قرآن می‌باشد و نکته حائز اهمیت برای نوشتن مقاله و کار پژوهشی این است که  روی تفسیری کار شود که از تعداد مجلدات تفسیر و تعداد سوره‌ها مطمئن بود که تفسیر کل قرآن باشد.

این تفسیر در هفت جلد به زبان عربی نوشته شده و ترجمه هم شده و تمامی سوره‌های قرآن را در بر می‌گیرد و یک تفسیر ترتیبی کامل هست.

علامه مغنیه در سال ۱۴۰۰ هجری قمری درگذشتند و مرقد ایشان نجف اشرف می‌باشد.

ویژگیهای التفسیر الکاشف

رویکرد حاکم بر تفسیر، دلات برگرایش مؤلف دارد؛ به طور نمونه رویکرد ادبی تفسیر کشّاف زمخشری متبادر به ذهن است، رویکرد تفسیر الکاشف علامه، اجتهادی و اجتماعی است و از بهترین آثار علامه می‌باشد و همچنین به مباحث تربیتی هم می‌پردازد، تألیف تفسیر مصادف است با جنگهای داخلی لبنان و جنگ اعراب و اسرائیل، لذا فضای جغرافیایی و اجتماعی حاکم بر جامعه‌ای که مفسّر در آن زندگی می‌کند بر قلم مفسّر نیز تأثیر می‌گذارد.

در تفسیر الکاشف ذیل آیات مباحثی مثل: الّلغه، الاعراب، المعنا، وجه المناسبه ذکر می‌شود.

به عنوان مثال اگر آیه‌ای یا واژه‌ای در لغت مشکل دارد آن واژگان را توضیح می‌دهد و از تفاسیر طبری و طبرسی استفاده می‌کند، در بحث اعراب به تفاسیر مجمع البیان، کشّاف زمخشری، بحر المحیط ابوحیان، مراجعه می‌کند و مباحث تفسیری خودش را هم در بحث المعنا و وجه االمناسبه ذکر می‌کند.

مفسّران تحت تأثیر محیطی که درآن زندگی می‌کنند، هستند علامه نیز از این امر مستثنا نیست لذا مباحثی که در این تفسیر می‌آورد نشان دهنده محیط حاکم و فضای حاکم بر جامعه است مخصوصاً با توجه به جنایاتی که اسرائیل به کشورهای مسلمان فلسطین و لبنان داشت علامه نیز به برخی آیات اشاره نموده و به مباحث سیاسی و اجتماعی می‌پردازد.

از دیگر ویژگیهای این تفسیر اجتناب و دوری گزیدن از ذکر دیدگاه‌های تفسیری است که سندی ندارند و بیشتر نظریات خرافه و اسرائیلیات می‌‌باشند و از ذکر آنها خودداری می‌کند.

علامه به مباحث تخصصی نیز خیلی ورود نمی‌کند چرا که اساس این تفسیر بدین نحو است که برای عموم به زبان ساده و روان با رویکرد اجتماعی بیان شود.

البته بیشتر دیدگاه مفسران را هم نقد کرده و نظر خویش را گفته است اما به طور عموم به مباحث تخصصی نپرداخته است.

با توجه به کتاب الفقه مذاهب که تألیفی ایشان است در این تفسیر نسبت به آیات فقهی و کلامی یک رویکرد تفسیر تطبیقی هم دارند، حتماً به رویکردهای تطبیقی علامه هم پرداخته شود. بیشتر به سمت مباحث و مسائل تقریبی هم پیش رفتند و بنای ایشان بوده که به اتحاد شیعه و اهل سنت در مباحث تفسیری توجه شود.

جهت اطلاعات بیشتر باید به مقالات و پژوهشهای که در این خصوص تدوین گردیده مراجعه شود.

محققان باید آشنایی اجمالی به تفاسیر با اشاره کوتاهی به زندگی مفسّر و اشاره به ویژگیهای تفسیر داشته باشند و با برگزاری جلساتی بدین نحو معرفی کوتاهی نسبت به تفاسیر ارائه دهند.