زمان: ۹ اردیبهشت ۱۴۰۰

استاد: جناب آقای علی پور

سرفصل‌های نشست علمی:

۱ـ  بررسی سندی دعای معراج و مضامین بالای دعای معراج ۲-  نکات مهم و قابل توجه در مورد معراج پیامبر اکرم(ص)

۳-  معراج در بیداری و به صورت جسمانی ۴ـ تقسیم‌بندی احادیث وارده دلالت بر معراج پیامبر(ص)

چکیده مطالب:

سومین جلسه از سلسله نشست‌های تخصصی پژوهشی ادعیه شناسی با عنوان« دعای معراج (بررسی سندی و مضمون شناسی دعا و نگاهی به اصل معراج)»

با حضور جناب آقای حامد علی‌پور (استاد دانشگاه) به صورت مجازی و آنلاین در سامانه مدرسه جهت بهره‌بری اساتید و طلاب برگزار گردید.

استاد بحث را با یک نکته نورانی از قرآن کریم و کلامی گهربار از امیرالمؤمنین«علیه‌السلام» آغاز نمودند.

بررسی سندی دعای معراج و مضمون دعا

استاد در ابتدای بحث نخست بیان نمودند دعایی که در سایتهای اینترنتی و برخی کتابچه‌های جیبی به‌ عنوان دعای معراج ذکر شده و مشهور می‌باشد، سندی  هر چند غیر معتبر  برای آن وجود ندارد؛ و برای این دعا ثواب‌هایی را نیز از پیامبر اکرم(ص) نقل کرده‌اند که به هیچ منبع حدیثی و ادعیه آدرس داده نشده است؛ ازاین‌رو نمی‌توان گفت کدام نسخه صحیح و کدام نسخه نادرست است؛ با این حال، درباره چنین دعاهایی باید گفت خواندن دعاهایی که از لحاظ محتوایی مشکلی نداشته، اما اعتبار سندشان معلوم نشده، با امید ثواب نه به قصد ورود و صدور از پیامبر اکرم(ص) و یا امامان معصوم(علیهم‌السلام) اشکال ندارد.

مضامین بالای دعای مبارکه معراج

نداشتن سند دعای معراج خللی در خواندن این دعا ایجاد نمی‌کند و توصیه بر خواندن این دعا به نیت رجا و ثواب و مأنوس بودن به آن گردیده است؛ چرا که دارای مضامین بالا و والایی می‌باشد و مضامین غالباً از آیات مبارکه قرآن‌کریم بهره‌مند گردیده است و ریشه در آیات قرآن دارد. و بسیار ارزشمند و دارای متن روشن و روان می‌باشد.

دعای دیگری در کتاب قدیمی(البلدالأمین) کفعمی (علمای بزرگ شیعه شناسی) با عنوان دعای معراج از پیامبر(ص) نقل شده است که الفاظ و عبارات آن غیر از آن چیزی است که در سایتها به عنوان دعای معراج آمده است و آن هم دارای مضامین بالا و ارزشمندی و ریشه در بیّنات قرآن دارد.

خلاصه مطالب خواندن هر دو دعا با توجه و دقت به مضامین عالی و توجه به معانی آن توصیه می‌شود و باعث تلطیف روح انسانی می‌باشد نیازی به سند قطعی آن نیست چرا که دعاهایی که دارای محتوایی عالی هست نیازی به بررسی سندی ندارد. مانند بررسی سند مسائل اخلاقی که نیاز نیست؛ چرا که  خود واضح و روشن می‌باشد.

نکات مهم و قابل توجه در مورد معراج پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)

اشاره به دو سوره مبارکه اسرا و نجم که به موضوع معراج پیامبر اختصاص دارد.

آیه اول سوره مبارکه اسراء: سبَْحانَ اََّلذِی أسْرَىَ بِعَبْدِِه لَْیلاً مِنَ المسَِْجدِ الَْحرَاِم إِلَی المسَِْجدِ الأَْْقْصَى اََّلذِی بَارَْکنَا حَوَْله…

نکات بسیار ارزنده در باب معراج که در این آیه مبارکه نهفته می‌باشد:

یک. جمله اسری نشان می‌دهد که این سفر، شب هنگام واقع شد، زیرا اسراء در لغت عرب به معنی سفر شبانه است.

دو. لیلاً: شب بستری برای عبودیت است و بدون بهره‌گیری از شب کسی به معراج و ملکوت سیر نمی‌کند. سوره مبارکه مزمل نیز سند این مدرک می باشد.

 

سه. کلمه عبد نشان می‌دهد که این افتخار و اکرام به خاطر مقام عبودیت و بندگی پیامبر(ص) بود، چرا که بالاترین مقام برای انسان این است که بنده راستین خدا باشد.

چهار. کلمه من در «من آیتنا» نشان می‌دهد که آیات عظمت خداوند آنقدر زیاد است که پیامبر(ص) با تمام عظمتش در این سفر پرعظمت تنها گوشه‌ای از آن را مشاهده کرده است.

معراج در بیداری و به صورت جسمانی بوده است.

فقیه و مفسر بزرگ شیخ طوسی در تفسیر تبیان ذیل آیه مورد بحث چنین می‌گوید: علمای شیعه معتقدند خداوند در همان شبی که پیامبرش را از مکه به بیت المقدس برد او را به سوی آسمانها عروج داد، و آیات عظمت خود را در آسمانها به او ارائه فرمود، و این در بیداری بود نه در خواب.

مرحوم طبرسی در تفسیر مجمع البیان ذیل آیات سوره نجم چنین می‌گویند: مشهور در اخبار ما این است که خداوند پیامبر را با همین جسم در حال بیداری و حیات به آسمانها برد و اکثر مفسران را نیز عقیده همین است.

علامه مجلسی در بحارالانوار می‌گوید: سیر پیامبر از مسجد الحرام به بیت المقدس و از آنجا به آسمانها از جمله مطالبی است که آیات و احادیث متواتر شیعه و سنی بر آن دلالت دارد و انکار امثال این مسائل یا تأویل و توجیه آن به معراج روحانی یا خواب دیدن پیامبر ناشی از عدم اطلاع از اخبار ائمه هدی و یا ضعف یقین است. سپس اضافه می‌کند اگر بخواهیم اخباری را که در این‌باره رسیده جمع آوری کنیم کتاب بزرگی خواهد شد

نکته مهم و قابل توجه:

مرحوم طبرسی ذیل همین آیه مورد بحث احادیث معراج را به چهار گروه تقسیم کردند:

۱ـ روایاتی که به حکم تواتر قطعی است مانند اصل موضوع معراج

۲ـ احادیثی که قبول آنها هیچ مانع عقلی ندارد و در روایات به آن تصریح شده است مانند مشاهده بسیاری از آیات عظمت خدا در پهنه آسمان.

۳ـ روایاتی که با ضوابط و اصولی که در دست داریم مخالف است ولی می‌تواند آنها را توجیه کرد مانند احادیثی که می‌گوید  پیامبر در آسمانها جمعی را در بهشت و گروهی را در دوزخ دید که باید گفت منظور مشاهده صفات بهشتیان و دوزخیان بوده است یا بهشت و دوزخ برزخی

۴ـ روایاتی که مشتمل بر امور نامعقول و باطل می‌باشد و وضع آنها گواه روشنی بر ساختگی بودن آنهاست.

نمونه‌ای از روایات مرتبط با معراج (المیزان-ذیل آیه اول سوره اِسراء«سبحان») از جمله: اشاره به عطیه خداوند به پیامبر(ص) در شب معراج و…

جمع بندی نظر علامه طباطبایی درباره معراج پیامبر اکرم (ص)

آنچه سزاوار است در این خصوص گفته شود این است که اصل(اسراء) و (معراج) از مسائلی است که هیچ راهی به انکار آن نیست چون قرآن درباره آن به تفصیل بیان کرده و اخبار متواتر از رسول خدا و امامان اهل بیت علیهم السلام برطبق آن رسیده است.

استاد در خاتمه بیانات سه موضوع تحقیقی سندی نیز به مخاطبین ارائه دادند.

همچنین منابع پیشنهادی جهت تحقیق اسناد حدیثی،  به شرح ذیل را بدین‌گونه برشمردند: درایه الحدیث، علم الحدیث، تاریخ حدیث؛  از مرحوم شانه‌چی، مصطلح شناسی احادیث تألیف خانم دکتر شادی نفیسی و …

برای دانلود فایل اینجا کلیک کنید