زمان: ۲۷ آبان ۱۴۰۰

استاد: جناب آقای حامد علی پور (استاد دانشگاه)

سرفصل‌های نشست علمی:

۱ـ  مضمون کتاب جامعه ۲ـ عناوین دیگر کتاب جامعه

۳-  روایات در مورد کتاب جامعه ۴ـ  نکاتی در موردی امالی و کتاب جامعه

نخستین جلسه از سلسله نشست‌های تخصصی پژوهشی نگاهی به مکتوبات ائمه«علیهم السلام»  با عنوان«بررسی جایگاه و محتوای کتاب جامعه (منسوب به امام علی(علیه السلام)»

با حضور جناب آقای حامد علی‌پور (استاد دانشگاه) به صورت مجازی و آنلاین در سامانه مدرسه جهت بهره‌بری اساتید و طلاب برگزار گردید.

استاد بحث را با یک نکته اصیل و مهم قرآنی آغاز نمودند.

■ مقدم آمدن نفاق بر کفر

خداوند منافقین و کفار را در جهنم در یک رتبه و جایگاه گرد هم می‌آورد. (سوره نساء، آیه ۱۴۰)

اگر از جهت تقدیم و تاخیر به این آیه توجه نماییم کلمه منافقین مقدم بر کفار آمده است زیرا روش و منش کافر همه آشکار است لذا مورد اعتماد جامعه اسلامی قرار نمی‌گیرد و به او پست، مسئولیت و مقام نمی‌دهند اما انسان منافق از آنجایی که ظاهرش، ظاهر اسلامی و دینی است قابل شناسایی نیست و خطر آنها خیلی بیشتر از کافر است. امام خمینی رحمه الله فرمودند: منافقین از کفار بدتر هستند.

■ معرفی دو کتاب با ارزش و قوی (گنجینه گرانبها از حدیث و زیرشاخه‌های حدیث)

۱- تاریخ عمومی حدیث، ۲- پژوهشی در تاریخ حدیث شیعه؛ نویسنده این دو کتاب جناب آقای دکتر مجید معارف

■ بررسی جایگاه و محتوای کتاب جامعه منسوب به امام علی «علیه السلام»

جامعه، کتابی نام‌بردار در روایات شیعه، به املای رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) و خط امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) است.

• مضمون کتاب جامعه

همانطور که از اسم کتاب پیداست؛ این کتاب، یک کتاب جامع، کامل و شامل بسیاری از موضوعات مختلف در حوزه علوم قرآن، حدیث، علم و دانش اسلامی است.

طبق نظر آقای صفار قمی مضمون این کتاب:

• در بردارنده تمام اخبار گذشته و آینده تا روز قیامت، • تأویل همه آیات، •نام اوصیاء از خاندان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)

مرحوم صدر طبق برخی از نوشته‌ها اعتقاد براین دارند که کتاب جامعه اولین اثر حدیثی شیعه می‌باشد.

مرحوم آقابزرگ تهرانی نام دیگری برای کتاب جامعه بیان کردند و آن اَمالی رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) است.

• عناوین دیگر کتاب جامعه عبارتند از:
• جَفر جامعه

در مورد این عنوان، شیعه اعتقادش اینست که جَفر یک کتاب و جامعه یک کتاب دیگر است و این دو از هم جدا هستند.

اما اهل سنت می‌گویند این دو، یک کتاب هستند و آن را یک عنوان می‌دانند.

• صحیفه علی • صحیفه الفرائض

مرحوم کلینی در کتاب اصول کافی خود، جلد ۱ طول کتاب جامعه‌ را ۷۰ ذراع ( ۳۵ متر ) اشاره کردند.

 روایاتی از امام صادق و امام رضا (علیهماالسلام)جامعه را صحیفه‌ای از پوست به طول ۷۰ ذراع، متن آن را املای پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم به خط امام علی (علیه السلام)؛ و محتوای آن را همگی حلال و حرام و تمامی اموری که مردم تا روز قیامت بدان نیاز دارند، حتی دیه خراش‌ها معرفی کرده‌اند و گفته‌اند که این کتاب تنها در اختیار امامان شیعه(علیهم السلام) است. (صفار، محمد، بصائر الدرجات الکبری، به کوشش محسن کوچه باغی، ج ۱ ، ص۱۶۲).

معروف است که این کتاب با املای پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به امیرالمومنین(علیه السلام) نگاشته شده است‌ که به صورت یک میراث آن را به امامان بعد خود منتقل کنند. (بصائرالدرجات، ص ۱۸۷)

گفتنی است که گاهی ائمه (علیهم السلام) برای اثبات وجود چنین متنی آن را به برخی اصحابشان نشان می‌دادند؛ از آن جمله بنابر نقل صفار، امام باقر(علیه السلام)جامعه یا بخشهایی از آن را به ابوبصیر نشان داده است.(صفار، محمد، بصائر الدرجات الکبری، به کوشش محسن کوچه‌باغی، ج ۱، ص ۱۶۴، تهران، ۱۴۰۴ ق) .

روایتی از پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) که فرمودند: این کتاب یک میراث علمی برای علی (علیه السلام) و فرزندانشان است.

کتاب جامعه الان در دست امام زمان (عج) می‌باشد.

برخی از علمای اهل سنت انتساب جامعه به امام علی (علیه السلام) و محتوای آن را برعلوم و معارف خاص تأیید کرده‌اند، مانند غزالی.

(غزالی، محمد، سر العالمین و کشف ما فی الدارین، مجموعه رسائل، ج ۱، ص ۴).

• نکات در مورد اَمالی (مجالس)
• جمع املاء است، • متشکل از مجالس مختلف می‌باشد،
• از جهت اعتبار بسیار بالاست زیرا کلمه به کلمه‌ای که استاد بیان می‌کنند شاگردان یادداشت می‌کنند.

اما در نقل به معنا، احتمال خطا زیاد است. از جمله بزرگان شیعه که اَمالی دارند عبارتنداز:

– شیخ طوسی، – شیخ صدوق، – شیخ مفید، – سید مرتضیرحمه الله علیه(مهم ترین امالی است و مطالعه آن باعث می‌شود به فهم عمیقی از دین، قرآن و روایات برسیم).

معروف است که چند تن از اصحاب، از جمله ابو بصیر مرادی، محمد بن مسلم و زُراره بن اعین کتاب جامعه را دیده‌اند. این افراد از قطب‌های حدیثی شیعه هستند.

معتبرترین کتاب حدیثی شیعه، اصول کافی مرحوم کلینی است زیرا به زمان معصومین نزدیک‌تر بوده است. و در بین کتب اربعه جایگاه ویژه‌ای دارد.

در خاتمه استاد فعالیت تحقیقی پژوهشی به شرح زیر را از مخاطبین خواستار شدند.

۱. بررسی سندی روایت منسوب به امام رضا«علیه‌السلام» که می‌فرمایند: ولایت عهدی را  می‌پذیرم ولی مضمون جامعه برخلاف آن دلالت دارد. (بحارالانوار، ج ۴۹، ص۱۴۸).

۲. بررسی جایگاه و محتوا کتاب مصحف فاطمه سلام الله علیها

برای دانلود فایل اینجا کلیک کنید.