زمان: ۲۰ آذر ۱۴۰۰

استاد: خانم معصومه سادات هاشمی (مسئول پژوهش سطح سه و استاد حوزه)

سرفصل‌های نشست علمی:

۱- توصیف شخصیت و القاب حضرت زینب سلام الله علیها ۲- بعد معنوی حضرت زینب سلام الله علیها

۳ـ مدیریت زمان و مکان توسط حضرت زینب سلام‌الله علیها ۴ـ ویژگی‌های حضرت زینب سلام‌الله علیها ۵ـ بعد علمی و مقام علمی حضرت زینب سلام‌الله علیها

چکیده نشست:

نشست علمی«تحلیل و بررسی شخصیت علمی و معنوی حضرت زینب سلام الله علیها» به مناسبت میلاد باسعادت حضرت و آغاز هفته پژوهش با حضور خانم معصومه سادات هاشمی در جمع اساتید و کادر و طلاب در سالن اجتماعات مدرسه برگزار گردید.استاد نخست در توصیف شخصیت حضرت فرمودند کهبراساس روایات، نام‌ حضرت زینب سلام علیها از سوی خداوند متعال و توسط پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم نامگذاری شده است؛ که این مطلب در کتاب «الخصائص الزینبیه» آمده است و به معناى «زینت پدر» است.‏

از جمله القاب حضرت عقیله بنی‌هاشم، عالمه غیرمعلَّمه، عارفه، موثّقه، فاضله، کامله، عابده آل علی، امینهاللّه، نائبهالزهرا، نائبهالحسین، عقیله النساء، شریکه الشهداء، بلیغه، فصیحه و شریکهالحسین؛ این القاب به خاطر ویژگی‌های اخلاقی حضرت سلام علیه بر وی داده می‌شد؛ ایشان، به گونه‌ای مشغول عبادت می‌شدند که ملقّب به «عابده آل علی» شدند.

حضرت زینب سلام علیها دارای جایگاه والایی هستند، به طوری که امام سجاد حضرت را عالمه غیرمعلمه خطاب کرده بودند.

مجموعه اهل البیت علیه السلام به عنوان الگوهای تربیتی و شخصیتی در زندگی جامعه مطرح هستند و سعادت بشریت نیز در تبعیت و پیروی از این الگوها و اسوه‌های بی‌نظیر تاریخ قرار گرفته است، ضروری‌ترین نکته برای جامعه امروزی شناخت و آشنایی بیشتر با ابعاد شخصیتی آنها است چرا که الگو پذیری و تاسی نمودن به الگوها زمانی تحقق پیدا می‌کند که مردم الگوها را به خوبی بشناسند.

بعد معنوی حضرت زینب سلام‌الله علیها

پیامبر و امامان ما در اوج معرفتند و در عبادت و بندگی سرآمد. و زینب که شکوفه‌ای از درخت با عظمت این خاندان است و در مکتب آنان تربیت یافته است، درس عبودیت و بندگی را خوب  فرا گرفته است؛ به گونه‌ای که عظمت بندگی‌اش را در تمام مراحل زندگی او نگاه می‌کنیم  و ارتباط او با خداوند بزرگ و شکوه و عبادت و نمازهایش را در دشوارترین مراحل زندگی در می‌یابیم. فراز و نشیب‌های زندگی نه تنها او را از عبادت و بندگی خدا غافل نساخته است، بلکه جلوه‌های تعبد و بندگی او در تنگناها،  بیشتر نمایان است. او عاشق شب زنده‌داری و راز و نیاز با معبود خویش است و پرورش یافته تهجدهای شبانه و آه نیمه شب است.

حضرت اهل قرآن بود و به خوبی از قرآن آموخته بود، که هدف از آفرینش و خلقت انسان رسیدن به قله کمال بندگی است. «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ»(ذاریات/۵۶).حضرت زینب نهایت عبادت و تعظیم را در برابر پروردگار خویش ابراز می‌نموده چون در خانه وحی بزرگ شده بودند.  از نیایش و نمازهای پیامبر با خبر بود، و همچنین نمازهای مادرش زهرا و پدرش علی را شاهد بود، (مادرها جلوی فرزندان نماز بخوانند تا الگو شوند)او نیایش های امام

 مجتبی علیه السلام را در دل شبها و روزها دیده بود، عبادت و مناجات‌های حسین علیه السلام را به ویژه در شب و صبح عاشورا به تماشا نشسته بود و هر یک برای او درس و الگوی عبادت و مناجات بود.

قابل ذکر است که خود حضرت هم در زندگی آن معصومین علیهم السلام نقش داشته است. به عنوان مثال می‌توان به ماجراهای بعد از شهادت حضرت زهرا سلام‌الله علیها و نقش مهم حضرت زینب سلام‌الله علیها در آن برهه در زندگی خانوادگی اشاره کرد که به امور پدر و برادران خود رسیدگی می‌کردند.

گویا ام‌ابیها بودن در خانواده اهل بیت علیهم السلام جاری و ساری شده است. چنانکه بخشی از این معنا در سبک زندگی و سیره حضرت زینب سلام‌الله علیها تجلی پیدا می‌کند.

مدیریت زمان و مکان توسط حضرت زینب سلام‌الله علیها علاوه بر مدیریت بحران، گویی مدیریت زمان و مکان هم توسط حضرت زینب سلام‌الله علیها انجام شده است.

مشخص است که وطن اصلی این خانواده مدینه بوده است. اما در زمان حکومت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام، آن حضرت وطن خود را ترک کرده و همراه پدر به کوفه هجرت می‌کند این اگاهی به زمان هست، همچنین این آگاهی در حرکت با امام حسین علیه السلام به سمت کربلا دیده می‌شود.

«خردورزی»، یکی از محورهای موفقیت و سعادت در زندگی است که مورد تأکید ویژه دین مبین اسلام نیز قرار دارد. جایگاه عقل واندیشه‌ورزی دراسلام تا جایی است که تمام اعمال و عقاید انسان بر آن تکیه دارند. تنها راه سعادت انسان و نیل به سعادت معنوی و ساخته شدن دنیا و آخرت درست اندیشدیدن و همه گرفتاری‌های بشر از به کار نبستن عقل است.

در حقیقت پایه انسانیت و وجه تمایز انسان از سایر موجودات عقل است جامعه آرمانی اسلام، جامعه‌ای است که از خرد سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و عبادی برخوردار باشد.

با نگاهی به زندگی حضرت که یکی از راهبران بصیر نهضت عاشورایی است، درمی‌یابیم که عنصر «خرد» در عملکرد آن حضرت جایگاه ویژه‌ای داشته است، بی‌گمان خردورزی حضرت زینب سلام‌الله علیها در رساندن پیام عاشورا، حفظ دستاوردهای آن قیام بزرگ، گسترش فرهنگ ظلم‌ستیزی، نابود کردن کاخ ستمکاران و ازهمه مهم‌ترحفظ ونشر دین مبین اسلام تأثیر بسیار زیادی داشته است.

او در سخت‌ترین صحنه‌ها اندیشمندانه عمل کرد و از این روست که به «عقیله بنی هاشم» یعنی زن دانای این خاندان معروف گشت.و این رفتار باید الگوی زن مسلمان باشد گاهی با یک تدبیر خوب می‌شود جلوی فاجعه هایی را گرفت.

ویژگی‌های دیگر حضرت زینب سلام‌الله علیها عفاف و حجاب و تسلیم و رضا بودن و صبر ایشان است چنانچه در تاریخ می‌بینیم که پیامبران و اولیاء خدا چهره زیبای مصائب را می نگرند، در برابر آن تسلیم و راضی هستند؛ و زینب که انسانی است روشن بین و واقع‌نگر چون به چهره واقعی و زیبای مصیبت ها و دشواری ها می نگرد آنها را زیبا می‌بیند و در برابر همه آنها صبر می‌کند.

بعد علمی حضرت زینب سلام‌الله علیها

حضرت زینبسلام‌الله علیها الگوست؛ حضرت زینب(س) زنی نبود که از علم و معرفت بی‌بهره باشد؛ بالاترین علم‌ها و برترین و صافی‌ترین معرفت‌ها در دست او بود.

یکی از صفات حضرت عالمه غیر معلمه بود.

ایشان خواهان عالم کردن مردم بود و آنان را از جهل بر حذر می‌داشت، حضرت در زمان اقامت پدر بزرگوارش در کوفه برای زنان، مجلس تفسیر قرآن داشت و نیز قدرت و علم پاسخ‌گویی به سئوالات دینی مردم را داشت. در زمان بیماری حضرت زین‌العابدین (ع) مردم مرجعی جز حضرت زینب نداشتند، لذا افتخار نیابت خاصه امام حسین(ع) نصیب ایشان گردید و به سئوالات مردم پاسخ می داد. از شیخ صدوق روایت شده که حضرت زینب، نایب خاص امام حسین بود و مردم در رابطه با مسائل حلال و حرام به آن حضرت مراجعه می نمودند تا زمانی که امام سجاد (ع) از بیماری شفا یافت.

اضافه بر این، حضرت زینب مقام بیان روایت و حدیث را، که از ویژگی‌ های افراد آگاه و بلند مرتبه است، داشتند.

حضرت زین‌ العابدین علیه السلام، هنگامی که آن بانوی بزرگ، خطبه پرمحتوا و آتشینی را در «بازار کوفه» ایراد می‌ نماید، در مورد تایید مقام علمی زینب علیهاالسلام می‌ فرماید: «انت بحمدالله، عالمه غیر معلّمه، و فهمّه غیر مفهّمّه؛ الحمدالله، تو دانشمند بدون معلم، و خردمند بدون استاد و آموزگار می‌ باشی.

آری، زینب علیهاالسلام مانند افراد عادی، کلاس و مکتب اصطلاحی را ندیده، و از استاد و آموزگاری که افراد معمولی جامعه را به تعلیم و تربیت وا می‌‌دارند استفاده نکرده است، بلکه چند سال اوائل کودکی خود را در کنار «معلم بزرگ بشریت» حضرت محمد صلی الله علیه و آله و مادر دانشمند و بزرگوار خود می‌زیسته است و ده‌ها سال با پدر و برادران والامقام خود زندگی کرده و با قرآن و معارف دین، انس و الفت داشته است و در عین حال جنگ ها، درگیری‌ها و حوادث تلخ و شیرین زمان پدر و برادران خود را از نزدیک می‌نگریسته است، و به هر حال، تمام عمر خویش را در معاشرت و همراهی با بزرگترین دانشمندان جهان بشریت سپری نموده است، و فهم دانایی، علم و توانایی، و شیوه خطابه و سخنرانی را از آنان آموخته است.

البته این علم و دانایی عرفی زینب علیهاالسلام است، اما آنطور که در سیره آن بزرگوار مطالعه می‌کنیم، وی با اسرار و پیشگویی از آینده هم ارتباط داشته است، می‌توانسته است برخی از حوادث آینده را هم پیش ‌بینی کند.

اما باید توجه داشت، این رشته از علوم یک نوع الهام و آگاهی فوق‌العاده است که، اولاً، اولیاء الهی و مومنین وارسته ظرفیت آگاهی و دانایی آن را دارند، و ثانیاً، چنین علمی در «کتاب و دفتر» و نزد هر گونه استاد و معلمی یافت نمی‌شود، بلکه این علم و دانایی فوق‌العاده، از عنایات و افاضات خاص خداوند است و نصیب بندگان خاص پروردگار می‌گردد!

«فاضل دربندی» می‌نویسد: زینب علیهاالسلام آگاهی به وقایع و حوادث آینده را، از پدر بزرگوار خود فرا گرفته بود، همانطور که برخی از اصحاب پیغمبر صلی الله علیه و آله مانند: سلمان و ابوذر، و بعضی از یاران امام علی علیه السلام مثل: رشید هجری و میثم تمّار، به این‌گونه اسرار آگاه بودند!

درباره راز رسیدن به این‌گونه مقام علمی، پیامبر اسلام فرموده است:

«یا اباذر! ما زهّد عبد فی الدّنیا الّا اَنبَتَ الله الحکمّه فی قلبه، وانطقّ بها لسانه»(۴) ؛ ای ابوذر! هر بنده‌ای در دنیا شیوه زهد پیشگی و پارسایی را پیش گیرد، خداوند جوانه درخت علم و حکمت را در قلب او می‌رویاند، و میوه آن را به صورت نطق و سخن، در زبان او به جریان می‌ آورد.

شغل سراسر مهر و ایثار “پرستاری” نیز از بانوی عاشورایی مکتب تشیع “حضرت زینب(س)” به یادگار مانده است.

در خاتمه جلسه به مناسبت هفته پژوهش از برگزیدگان فعال در گروه های پژوهشی به رسم یادبود تقدیر به عمل آمد.

برای دانلود فایل اینجا کلیک کنید.