زمان: ۲۲ شهریور ۱۴۰۱

این نشست به صورت مشترک با مدرسه پیروان حضرت زهرا سلام الله علیها با حضور استاد محترم سرکار خانم سمیه حسین پور در فضای مجازی(سامانه lms2) با حضور اساتید و کادر و طلاب برگزار گردید.

سرفصل‌های نشست علمی:

۱ـ  نگاهی به جایگاه پیاده روی ۲ـ پیاده‌روی به سمت اماکن مقدسه ۳- راهپیمایی اربعین ۴- مفهوم تمدن ۵- پیاده روی اربعین و تمدن اسلامی

۶ـ سخن با خدا ۷ـ الفت و مهربانی، الگوسازی،  نماز به موقع ۸ـ مقابله با شیعه‌هراسی و اسلام‌هراسی ۹ـ صبر، احترام به یکدیگر، احترام به محیط و طبیعت ۱۰ـ استفاده از زمان و برنامه ریزی، تعاون و همکاری، پرهیز از تکبر

چکیده نشست بدین شرح می باشد:

 رهبر معظم انقلاب

«راه‌پیمایی اربعین می‌تواند یک وسیله‌ی گویایی برای تحقّق تمدن اسلامی باشد.»

اهمیت ورزش

در آموزه‌های دینی اسلام ورزش بسیار تاکید شده است  به گونه‌ای که آیات و روایات متعددی در این راستا موجود بوده و می‌تواند نمونه کاملی بر این امر باشد. ارتباط انسان با طبیعت در ورزش‌های گوناگون از جمله: کوه نوردی، شنا، اسب سواری و پیاده‌روی جلوه می‌کند. (شکیبا جوهری، ورزش‌های اسلامی و بایسته‌های اخلاقی آن، طوبی، ۱۳۸۵، ش۶، ص۹۸)

نگاهی به جایگاه پیاده روی

یکی از ورزش‌هایی که در اسلام نسبت به آن تاکید شده است ورزش پیاده‌روی است که در جهت دستیابی به سلامت جسمی و روحی بسیار اثرگذار است.

در این راستا می‌توان به سخنی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم اشاره داشت که فرمودند: «خَیْرُ ما تَداوَیْتُمْ بِهِ الْمَشْیُ»، «بهترین چیزی که خود را با آن درمان می‌کنید، پیاده‌روی است». (ابن اثیر، نهایه، ج ۴، ص ۳۳۵)

شایان توجه است که پیاده‌‌روی امروزه به عنوان یک ورزش مفید برای سلامتی و تندرستی بدن پیشنهاد می‌‌شود.

در رابطه با بحث پیاده‌روی و اهمیت آن می‌توان به آیاتی از قرآن مراجعه داشت که عبارتند از:

أَلَهُمْ أَرْجُلٌ یَمْشُونَ بِهَا  أَمْ لَهُمْ أَیْدٍ یَبْطِشُونَ بِهَا أَمْ لَهُمْ أَعْیُنٌ یُبْصِرُونَ بِهَا  أَمْ لَهُمْ آذَانٌ یَسْمَعُونَ بِهَا  قُلِ ادْعُوا شُرَکَاءَکُمْ ثُمَّ کِیدُونِ فَلَا تُنْظِرُونِ)سوره اعراف /۱۹۵).

آیا آن بتان را پایی است که راهی پیمایند یا دستی که از آستین قدرت بیرون آرند، یا چشم و گوشی که به آن ببینند و بشنوند؟ بگو: شریکان (باطل) خود را بخوانید و هر حیلت که با من می‌توانید به کار برید بی‌آنکه هیچ مرا مهلت بدهید.

وَلَا تَمْشِ فِی الْأَرْضِ مَرَحًا  إِنَّکَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَلَنْ تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولً(سوره الإسراء /۳۷).

و هرگز در زمین به کبر و ناز مرو و غرور و نخوت مفروش، که به نیرو زمین را نتوانی شکافت و به کوه در سربلندی نخواهی رسید.

وَاللَّهُ خَلَقَ کُلَّ دَابَّهٍ مِنْ مَاءٍ فَمِنْهُمْ مَنْ یَمْشِی عَلَى بَطْنِهِ وَمِنْهُمْ مَنْ یَمْشِی عَلَى رِجْلَیْنِ وَمِنْهُمْ مَنْ یَمْشِی عَلَىٰ أَرْبَعٍ ۚ یَخْلُقُ اللَّهُ مَا یَشَاءُ  إِنَّ اللَّهَ عَلَىکُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ(سوره النور/۴۵).

و خدا هر حیوانی را از آب آفرید، که بعضی (مانند مارها) بر شکم روند و برخی (مانند انسان) بر دو پا و برخی (چون اسب و گاو و شتر) بر چهار پا حرکت کنند. و خدا هر چه خواهد بیافریند که خدا بر همه کار تواناست.

وَقَالُوا مَالِ هَذَا الرَّسُولِ یَأْکُلُ الطَّعَامَ وَیَمْشِی فِی الْأَسْوَاقِ  لَوْلَا أُنْزِلَ إِلَیْهِ مَلَکٌ فَیَکُونَ مَعَهُ نَذِیرًا(سوره فرقان/۷).

و باز کافران گفتند: چرا این رسول (اگر به راستی پیغمبر خداست) غذا تناول می‌کند و در (کوچه و) بازارها راه می‌رود؟ چرا فرشته محسوس و ظاهری بر او نازل نشده تا به همراه او بیم دهد (و گواه صدق او باشد.

وَمَا أَرْسَلْنَا قَبْلَکَ مِنَ الْمُرْسَلِینَ إِلَّا إِنَّهُمْ لَیَأْکُلُونَ الطَّعَامَ وَیَمْشُونَ فِی الْأَسْوَاقِ وَجَعَلْنَا بَعْضَکُمْ لِبَعْضٍ فِتْنَهً أَتَصْبِرُونَ وَکَانَ رَبُّکَ بَصِیرًا (سوره فرقان/۲۰). و پیش از تو پیامبران [خود] را نفرستادیم جز اینکه آنان [نیز] غذا مى ‏خوردند و در بازارها راه مى ‏رفتند و برخى از شما را براى برخى دیگر [وسیله] آزمایش قرار دادیم آیا شکیبایى مى ‏کنید و پروردگار تو همواره بیناست.

پیاده‌روی به سمت اماکن مقدسه
در حرکت به سمت اماکن مقدسه، روایات متعددی توصیه به سواره رفتن کرده‌‌اند، تا خستگی راه مانع از انجام مناسک عبادی گردد؛ یعنی اصل در زیارات داشتن نشاط و سلامتی کافی است؛ اما با توجه به سخن زیبای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم که می‌فرمایند: «أفْضَلُ الاْعْمالِ أحْمَزُها»، «بالاترین اعمال سخت‌ترین آنها است». (مجلسی محمد باقر، بحارالانوار، ج ۷۹، ص ۲۲۹) می توان به جایگاه پیاده‌روی در این امر معنی پی‌برد.

در تکمله این مطلب می‌توان به سخنی از رهبر معظم انقلاب اشاره داشت که ایشان فرمودند: «راهپیمایی اربعین قوّت اسلام و حقیقت است».

راهپیمایی اربعین

یکی از برنامه‌های پرشکوه  جذاب که هر ساله شاهد آن هستیم پیاده‌روی اربعین است که به یکی از قدرتمندترین نمادهای همبستگی میان جهان تشیع تبدیل شده‌است. در گردهمایی اربعین غیر از مسلمان‌ها، پیروان دیگر آیین‌ها نیز حضور دارند.

در این سفر با پیاده‌روی‌های طولانی از قشرها، قومیت‌ها و فرقه‌های مختلف شرکت می‌کنند که می‌توان به کودکان نوپا و افراد مسن که با صندلی‌های چرخ‌دار مسیر را طی می‌کنند، اشاره داشت.

(رک: https://fa.wikipedia.org)

در واقع راهپیمایی اربعین به یک نماد جهانی تبدیل شده است که در آن انسان‌های بی‌شماری بدون کمترین تنش و چالش در کنار هم برای تعظیم به آرمانی بلند در کنار هم گرد می‌آیند. در راهپیمایی اربعین با محور یک آرمان واحد به نام حق طلبی، عدالت خواهی و صلح جویی به حرکت در می‌آیند.( https://www.tasnimnews.com)

رهبر معظم انقلاب در عظمت راهپیمایی اربعین می‌فرمایند: «حرکت حسینی اربعین در گسترش معرفت به امام حسین^{(علیه ‌السّلام)} نقش دارد».

مفهوم تمدن

تمدن یعنی شهرنشینی و از مدینه و مدنیت گرفته شده است به عبارت دیگر خصل شهرنشینی به خود گرفتن است.

در این نوشتار تمدن نوین اسلامی یعنی به گونه‌ای ساخته شویم و رفتار کنیم که آموزه‌های اصیل اسلامی در ما مشهود باشد و به عنوان الگو برای سایرین باشیم.(رک: علی شریعتی، نقش فرهنگ و تمدن در بیداری غرب، ج۱، ص۴)

تمدن

تمدن اسلامی با رسالتی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم عهده‌دار شدند شکل گرفت البته این شکل‌گیری زمان‌مند و در بستری خاص صورت گرفت که پیامبر گرامی تلاش زیادی جهت جهانی شدن آن کردند و به تبع ائمه علیهم السلام نیز این چنین عمل کردند.

پیاده‌روی اربعین و تمدن اسلامی

تمدن اسلامی و آموزه‌های آن در اربعین حسینی نمود فراوانی دارد به عنوان نمونه می‌توان به الفت و مهربانی، انجام فرایض دینی، دعا، توسل، تعاون و همکاری، استفاده از فرصت، احترام به دیگران و طبیعت، صبر و … اشاره داشت(محمد خاکی و قاسم حسینی، نقش راهپیمایی اربعین در ایجاد تمدن نوین اسلامی، معارف حسینی، ص۱۰۱)

اربعین پیام بسیار مهم و عظیمی را به همراه دارد و در حقیقت استمرار و ادامه حرکت عاشورایی سالار شهیدان را بایستی در اربعین جست وجو کرد. حکومتی که بنی‌امیه ایجاد کرده بودند.

سخن با خدا

پیاده‌روی اربعین این فرصت را برای افراد فراهم می‌نماید که زمانی را به دور از دغدغه‌های مادی باشند و به سمت خدا بیشتر حرکت کنند و با خود بیندیشند که خدا او را راهی این سفر کرد تا به گفت و گو به او بپردازند و در خلقت خود و اهل خود سپری کنند. که در این زمینه آیات و روایات نیز وارد شده که تامل در خویشتن سبب رشد و ترقی انسان می‌شود و از این گذر با خدای خود سخن گویند و راز و دل بیشتری داشته باشند.

الفت و مهربانی

یکی از مصداق‌های بارز پیاده‌روی اربعین الفت و مهربانی رهروان این مسیر است که در رفتار آنها موج می‌زند و طی طریق را راحت‌تر می‌نماید.

در این راستا می‌توان به آیه‌ای از قرآن مجید اشاره داشت که می‌فرماید: «وَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ لَوْ أَنْفَقْتَ مَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعًا مَا أَلَّفْتَ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ وَلَکِنَّ اللَّهَ أَلَّفَ بَیْنَهُمْ إِنَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ»،«الفت داد دلهای مؤمنان را، دلهایی که اگر تو با تمام ثروت روی زمین می‌خواستی میان آنها الفت دهی نتوانستی، لیکن خدا تألیف قلوب آنها کرد که او مقتدر و داناست.». (انفال /۶۳)

این آیه به وحدت و یگانگی و قدرت عظیم خداوند نیز اشاره دارد.

الگوسازی

وجود الگو در جامعه در واقع مسیری به سوی سعادت و کاهش مشکلات است که اربعین و پیاده‌روی آن می‌تواند پیام‌هایی را از طریق وجود الگوهای نمونه برای جهانیان باشد.  وقتی الگوهای واقعی دینی زیاد شود. الگوهایی که عملاً اخلاق، معرفت، عرفان و دین را گسترش داده و آن را افزایش دهند. این امر زمینه شکل‌گیری و انتقال آموزه‌ها از طریق این الگوها می‌شود. (رک: https://hawzah.net)

نماز به موقع

اصل پیاده‌روی اربعین سفری مذهبی معنوی و مستحبی است که راهیان این سفر نباید نسبت به اصل واجبات غفلت و کوتاهی داشته باشند و با این هدف که مسیر زودتر طی شود در اقامه نماز به موقع کوتاهی نمایند. از این رو در هر جای مسیر اگر زمان اذان اقدام به نماز اول وقت نمایند خود تبلیغی برای نماز اول وقت نسبت به سایرین می‌شود.

مقابله با شیعه‌هراسی و اسلام‌هراسی

واقعه عاشورا نیز همین است، اگرچه بعد عاطفی احساسی آن گاهی پررنگ تر است، اما ابعاد مهمتر و عظیم‌تر آن همان ابعاد خردمندانه و عرفانی است. که فرد می‌بایست نسبت به اطلاعات دینی خود قبل سفر اقدام نماید و در مورد سوالاتی که رد و بدل می‌شود با دید منتقدانه به رد آن نپردازد و با غنای علمی خود پاسخ صحیح را بده تا الگویی برای همسفران و هم نوعان خود باشد. (رک: https://www.qudsonline.ir)

صبر

خصلت انسان به گونه‌ای است که در سختی زبان به شکوه می‌گشاید. پیاده‌روی اربعین هنگامه‌ای است که انسان صبر نسبت به سختی راه، رفتار همنوعان، جایگاه استراحت و نوع تغذیه صبر داشته باشد به عبارتی این سفر با ویژگی‌هایی که دارد انسان را از موضع آرامش و راحت طلبی جدا ساخته و سختی‌هایی دارد تا در زیارت به آسایش برسد و شیرینی آن را بچشد و این نوع رفتار خود را به سایر همسفران خود نیز القا نماید و حتی به عنوان فرد مسلمان صبر را به دیگر افرادی که از دیگر کشورها هستند با رفتارش نشان دهد.

احترام به یکدیگر

دین اسلام دین انسان سازی است و این مهم با احترام انسان ها نسبت به یکدیگر میسر می شود. در پیاده روی اربعین اگر رفتار یک خانواده با هم، یک گروه با هم احترام آمیز باشد این می‌تواند زمینه انسان‌سازی در سایر افراد مذاهب را فراهم آورد و به نوعی مسلمانان الگویی در زمینه احترام به یکدیگر هستند و این امر به طور مشترک می‌توانند نسبت به همنوعان در سفر هم صورت گیرد.

در این زمینه می‌توان به سخنی از امام حسن عسکری علیه السلام اشاره کرد که فرمودند: «کَفاکَ ادباً تَجنُّبُکَ ما تَکرهُ مِن غَیرکَ»، «در مقام ادب همین بس که آنچه برای دیگران نمی‌پسندی، خود از آن دوری کنی». (مجلسی، بحارالانوار، ج۶۶ ،ص۴۰۷ ، ح۱۱۵)

احترام به محیط و طبیعت

پاک نگه داشتن محیط زیست و آسیب نرساندن به طبیعت همیشه مورد تایید بود و هست و حتی در رساله حقوق امام سجاد نسبت به حق طبیعت و موجودات به آن اشاره شده است. بر ما به عنوان یک مسلمان لازم است که نسبت به حفظ طبیعت و محیط زیست و جان حیوانات در مسیر حرکت توجه وافر داشته باشیم.

حضرت علی علیه السلام در فرازی از خطبه ۱۶۶ فرمودند: «اِتَّقُوا اللَّهَ فى عِبادِهِ وَ بِلادِهِ فَاِنَّکُمْ مَسْؤولونَ حَتّى  عَن البِقاعِ وَ الْبَهائِمِ»، «تقواى الهى را درباره بندگان خدا و شهرهاى او رعایت کنید؛ زیرا حتى از اماکن و حیوانات از شما سؤال خواهد شد». (نهج البلاغه، خطبه ۱۶۶)

استفاده از زمان و برنامه ریزی

یکی از اموری که در اسلام نسبت به آن توصیه شده استفاده صحیح از زمان و داشتن برنامه‌ریزی برای خود است. شخصی که عازم این سفر است می‌بایست از قبل سفر تمهیدات لازم را انجام دهد و نسبت به زمان اهتمام خاصی داشته باشد تا بتواند برنامه‌های عبادی و معنوی این سفر نورانی را به نحو احسن انجام دهد و مسیر راه را به حرف زدن و انجام حرکات نامناسب سپری نکند. تا با توشه پر از معنویت از این سفر بازگردد و حقی را ضایع ننماید.

تعاون و همکاری

یکی از اموری که در تمدن اسلامی به وفور مشاهده می‌شود و مسلمانان نسبت به آن اهتمام دارند بحث تعاون و همکاری است که امور سخت را آسان کرده است و باعث شادی دل مومنان می‌شود. (رک: محمد خاکی و قاسم حسینی، نقش راهپیمایی اربعین در ایجاد تمدن نوین اسلامی، ص۱۰۳)

دقت در محتوای آیه مورد استناد محتوای مهمی را تبیین کرده است که درس‌های سازنده برای همه دارد.

در سوره مائده آیه ۲ آمده است که: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تُحِلُّوا شَعَائِرَ اللَّهِ وَلَا الشَّهْرَ الْحَرَامَ وَلَا الْهَدْیَ وَلَا الْقَلَائِدَ وَلَا آمِّینَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنْ رَبِّهِمْ وَرِضْوَانًا وَإِذَا حَلَلْتُمْ فَاصْطَادُوا وَلَا یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ أَنْ صَدُّوکُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ أَنْ تَعْتَدُوا وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ»،

«اى کسانى که ایمان آورده‌اید، حرمت شعائر خدا، و ماه حرام، و قربانى بى‌نشان، و قربانیهاى گردن‌بنددار، و راهیان بیت الحرام را که فضل و خشنودى پروردگار خود را مى‌طلبند، نگه دارید. و چون از احرام بیرون آمدید [مى‌توانید] شکار کنید، و البتّه نباید کینه‌توزىِ گروهى که شما را از مسجد الحرام باز داشتند، شما را به تعدّى وادارد. و در نیکوکارى و پرهیزگارى با یکدیگر همکارى کنید، و در گناه و تعدّى دستیار هم نشوید، و از خدا پروا کنید که خدا سخت‌کیفر است.»

قابل ذکر است که در وادی کمک گرفتن از نیروی جوانان بسیار کارساز بوده است و آنها به نوعی محل تکیه سایرین هستند چه برای کودکان و چه برای پیرهای راهی سفر. از طرف دیگر این سفر راهی برای کاهش تنبلی و سستی و رهایی نسل جوان از این مقوله است.

پرهیز از تکبر

در این سفر می‌بایست از غرور و تکبر پرهیز شود و به خود غره نشد که فقط من راهی این سفر شدم و دیگران توفیق نداشتند و باید محور این سفر را طلبیده شدن بداند نه صرف هزینه از جانب خودش. فرد قبل و بعد سفر باید به گونه‌ای رفتار نماید که این حس در او مشاهده نشود و در حین سفر با همسفران از دین و آیین مختلف باید بال تواضع را پهن نماید و از تجربیات آنها در مسیر صحیح استفاده نماید.